200
b. Nguyên nhân bên trong
- Do gia súc ăn phải những thức ăn độc, kém phẩm chất, thức ăn lạ.
- Do gia súc táo bón lâu ngày.
- Do sử dụng thuốc (bị dị ứng thuốc).
- Do kế phát từ những bệnh truyền nhiễm (đóng dấu lợn, viêm hạch truyền
nhiễm, ).
- Do chức năng gan bị rối loạn.
9.7.3. Triệu chứng
- Giai đoạn đầu trên da xuất hiện nhiều nốt nhỏ, tròn như đồng xu, sau đó lan to
dần, những nốt này có màu đỏ, sờ tay vào thấy dày cộm.
- Gia súc ngứa, khó chịu, kém ăn, có trường hợp sưng mí mắt, sưng môi, chảy nước
mũi, nước dãi. Nếu bị nặng con vật có thể chết.
9.7.4. Tiên lượng
Bệnh dễ hồi phục, gia súc có thể khỏi trong vài giờ hoặc vài ngày nhưng thường
hay tái phát.
9.7.5. Điều trị
Nguyên tắc điều trị: loại trừ những kích thích của bệnh nguyên, bảo vệ cơ năng thần
kinh trung ương và điều trị cục bộ.
a. Hộ lý
Để gia súc ở nơi yên tĩnh, loại bỏ thức ăn kém phẩm chất và thức ăn lạ, giữ ấm cho
gia súc.
b. Dùng thuốc điều trị
- Dùng thuốc an thần: Aminazin hoặc Prozil,
- Dùng thuốc làm giảm dịch tiết (tương dịch) và bền vững thành mạch: vitamin C
kết hợp với canxi clorua tiêm chậm vào tĩnh mạch.
- Dùng thuốc làm co mạch quản và làm giảm dịch thẩm xuất: Adrenalin 0,1%.
- Dùng thuốc thải trừ chất chứa ở ruột: magiesulfat hoặc natrisulfat
- Dùng thuốc tăng cường chức năng và giải độc của gan: dung dịch đường ưu
trương và urotropin.
- Điều trị cục bộ: dùng nước lạnh phun vào nốt phát ban, nổi mẩn hoặc dùng axit

t
r
a
c
k
.
c
o
m
Click to buy NOW!
P
D
F
-
X
C
h
a
n
g
e

V
i
e
w
e
r
w
w

Ở phạm vi tài liệu này, chỉ đề cập đến độc chất học Thú y, không đề cập đến lĩnh
vực độc chất học ở người, cây trồng và các sinh vật khác.
10.2. KHÁI NIỆM VỀ CHẤT ĐỘC

Theo cách hiểu thông thường, chất độc (poison) là những chất hữu cơ và vô cơ có
nguồn gốc thiên nhiên hay tổng hợp hóa học, ở liều lượng và nồng độ nhất định, có thể
gây nên những rối loạn hoạt động sống của cơ thể. Các rối loạn này, có thể nhẹ hay
nặng, có thể ngắn, lâu dài hay dẫn tới tử vong là tùy thuộc vào bản chất của chất độc và
cũng tùy thuộc cả vào bản chất đặc thù của cơ thể sống bị phơi nhiễm bởi chất độc.
Ở Việt Nam, các chất độc mạnh thường gặp trong tự nhiên là:
- Thực vật: lá ngón, cây trúc đào, cây thông thiên, hạt mã tiền, cây sừng trâu, nấm
lim, nấm phân ngựa, Cây và củ sắn (khoai mỳ), mầm củ khoai tây, cũng là những thứ
có độc.
- Động vật: nọc rắn, bọ cạp, mủ cóc, nọc ong, rết, cá nóc (có 300 loài cá có độc tố
trên thế giới),…
- Khoáng vật: thạch tín (As), thần sa, chu sa (Selen)
Thời cận đại, khi các ngành kỹ nghệ hóa học phát triển, bên cạnh các chất độc nguồn
gốc thiên nhiên, người ta đã tổng hợp được rất nhiều chất độc từ các phòng thí nghiệm.
Click to buy NOW!
P
D
F
-
X
C
h
a
n
g
e

X
C
h
a
n
g
e

V
i
e
w
e
r
w
w
w
.
d
o
c
u
-
t
r
a
c
k
.
c

nuôi (ung thư, quái thai,…)
* Trên lâm sàng, nhiều chất thông thường như: muối ăn (NaCl), nước uống, với
liều lượng cao được đưa vào cơ thể, trong thời gian ngắn, cũng gây ngộ độc.
Thí dụ: Nếu nhầm lẫn cho gà ăn bột cá của lợn; gà sẽ ngộ độc, chết hàng loạt. Nếu cho
trâu bò (nhất là bò sữa) ăn nhiều thức ăn tinh, không đúng cách, cũng sẽ gây ngộ độc.
* Một số chất, bình thường là “trơ” nhưng trong những điều kiện nhất định lại là
nguyên nhân gây độc hại cho cơ thể.
Thí dụ: Silicat, nếu người và vật nuôi thường xuyên hít thở dạng bụi mịn silicat vào
đường hô hấp sẽ gây chứng ngộ độc silicosis. Bụi than, tro cũng tương tự.
Các bụi này còn mang theo các mầm bệnh vi sinh vật vào đường hô hấp. Chúng
đồng thời cùng gây bệnh (Pneumoconiosis) ở phổi.
Click to buy NOW!
P
D
F
-
X
C
h
a
n
g
e

V
i
e
w
e
r


V
i
e
w
e
r
w
w
w
.
d
o
c
u
-
t
r
a
c
k
.
c
o
m
203
* Tất cả các loại thuốc thú y, nếu sử dụng quá liều tối đa tác dụng (dosis tolerate
Maxima) hoặc dùng không đúng cách sẽ gây ngộ độc thuốc. Đặc biệt ở các loài hoặc
các cá thể có mẫn cảm cao với một loại thuốc nào đó.
Một ngành khoa học mới, nghiên cứu về “bệnh do thuốc” đã và đang được nhiều

Thí dụ: Urê huyết, xêton huyết, ngộ độc kiềm, ngộ độc axit,…
Click to buy NOW!
P
D
F
-
X
C
h
a
n
g
e

V
i
e
w
e
r
w
w
w
.
d
o
c
u
-
t

.
d
o
c
u
-
t
r
a
c
k
.
c
o
m
204
10.4.2. Ngộ độc do các chất độc ngoại lai
Từ môi trường sống xâm nhập vào cơ thể (Senobiotic)
a. Từ thức ăn nước uống có chất độc, hoặc bị vấy nhiễm chất độc
Đây là con đường quan trọng nhất, phổ biến nhất, hay gặp trong chăn nuôi thú y.
Một số trường hợp cần quan tâm ở nước ta:
* Củ sắn, lá sắn (khoai mỳ), cỏ ba lá, hạt đậu mèo, cỏ sudan (cỏ còn non), hạt lanh,
hạt đậu Java, cỏ vòi voi, có chứa glucozit loại cyanogenetic. Khi ăn vào cơ thể, các
glucozit này thủy phân cho ra axit cyanhydric (HCN) gây ngộ độc.
* Cây trúc đào, cây thông thiên được trồng ở rất nhiều nơi trong nước ta. Trong cây
có chứa glucozit cường tim. Khi các lá này lẫn trong cỏ, gia súc ăn phải sẽ bị ngộ độc
nặng. Một con bò sữa nặng 300 - 400kg, ăn từ 30 - 40 lá đã có thể chết nhanh chóng,
không cứu chữa được.
* Một số rau họ chữ thập (họ rau cải) có chứa nhiều loại thioglucozit, con vật ăn
nhiều sẽ bị các rối loạn sau:

n
g
e

V
i
e
w
e
r
w
w
w
.
d
o
c
u
-
t
r
a
c
k
.
c
o
m
Click to buy NOW!
P

k
.
c
o
m