1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đối với bất cứ người phụ nữ nào, cuộc sinh nở tuy là hiện tượng tự nhiên
nhưng cũng là một thử thách. Để được mẹ tròn con vuông, cả sản phụ và người
hộ sinh đều cần có sự chuẩn bị tốt để có thể thực hiện đúng và kịp thời những
điều cần làm khi người mẹ chuyển dạ.
Để giúp sản phụ bớt lo âu và sợ hãi, người hộ sinh cần tỏ ra tận tụy, thân
mật, khéo léo. Nên thông báo cho sản phụ phương pháp làm việc của mình, lắng
nghe ý kiến đề đạt của họ, cho biết những dấu hiệu bình thường và không bình
thường của cuộc chuyển dạ. Nữ hộ sinh cần hướng dẫn tỉ mỉ cho sản phụ cách
rặn đẻ, cách thở để thai không bị ngạt, cách giảm đau khi có cơn co
Ở Việt Nam, hằng năm có khoảng 3000 phụ nữ tử vong do liên quan đến
thai nghén và sinh đẻ. Tỷ lệ tử vong mẹ giữa các vùng miền rất khác nhau.
Những nguyên nhân dẫn tới tử vong mẹ là băng huyết, đẻ khó, sản giật, nhiễm
trùng, Vì vậy, chăm sóc sức khỏe sau sinh là một vấn đề hết sức quan trọng
trong hệ thống chăm sóc sức khoẻ sinh sản. Đó không chỉ là nhiệm vụ của người
cán bộ y tế, mà còn cần sự quan tâm của cộng đồng, đặc biệt là các bà mẹ. Nếu
chăm sóc sức khỏe sau sinh tốt sẻ giảm được tình trạng bệnh tật cho mẹ và cho
con. Do đó, cần nâng cao hiểu biết và thực hành chăm sóc sức khỏe sau sinh cho
các bà mẹ.
Là người làm công tác sản khoa, chúng ta cần phải biết được kế hoạch
chăm sóc sau sinh, để từ đó chúng ta cần phải tư vấn thêm cho sản phụ sau khi
sinh biết được cách tự chăm sóc cho bản thân sau sinh và chăm sóc trẻ tránh xảy
ra tình trạng xấu ảnh hưởng đến tính mạng mẹ và con – điều mà không ai mong
muốn.
2

Xuất phát từ những lí do trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “ Khảo sát
công tác chăm sóc sản phụ sau sinh thường tại Khoa Sản Bệnh viện Trung

1.1.2.Vết may tầng sinh môn
Nếu tầng sinh môn bị rách hay cắt khi sinh thì được may lại. Vết may tầng
sinh môn cần được kiểm tra (xem có bị sưng nề, bầm tím, đỏ đau nhiều, có tụ
máu âm hộ, âm đạo, chân chỉ có mủ ) và làm thuốc 3 lần mỗi ngày bằng thuốc
4

sát trùng, sản phụ nên tự rửa thêm khi tiêu tiểu, thay băng vệ sinh sạch nhiều lần
trong ngày, tránh tình trạng ẩm ướt kéo dài vết thương sẽ chậm lành và dễ nhiễm
trùng, tập đi tiểu, ngồi dậy đi lại, tránh bị táo bón Kháng sinh thường được
Bác sĩ cho sử dụng trong 5 ngày. Nếu vết may tốt và lớp da may bằng chỉ không
tiêu thì thường sẽ được cắt chỉ vào ngày thứ 5 sau sinh.
1.1.3. Sự tiết sữa
Sau khi sinh, lượng sữa non tăng dần lên. Vào khoảng ngày thứ 3 sau sinh
có hiện tượng lên sữa (ở người đẻ con so là từ 3 - 5 ngày, người đẻ con rạ là từ 2
- 3 ngày sau đẻ). Sản phụ sẽ thấy vú căng cứng, đau nhức, có thể sốt nhẹ (38 -
38,5 0C), đôi khi kèm nhức đầu, khó chịu. Tình trạng căng sữa có thể kéo dài 24
- 48 giờ, sau đó sữa thực sự chảy ra. Nếu căng sữa nên cho trẻ bú thường xuyên
hơn, bú đúng cách và vắt sữa dư.
1.1.4. Những thay đổi tổng quát
- Bình thường, tổng trạng sản phụ tốt, thân nhiệt bình thường (trừ lúc lên
sữa có thể có sốt nhẹ). Sản phụ có thể có rét run sau khi sinh do sự mất nhiệt và
mệt mỏi khi rặn sinh, rét run ngắn hạn và mau hết.
Sau sinh, sản phụ có thể cảm giác lạnh và trẻ cũng cần hơi ấm vì trẻ mới
sinh dễ mất nhiệt ra môi trường ngoài nên phải giữấm đủ cho cả con và mẹ. Tuy
nhiên, ở các nơi nhiệt độ môi trường cao, việc nằm hơ lửa như xưa là không cần
thiết, đôi khi còn có thể mang lại những điều tai hại như làm mẹ và con đổ mồ
hôi suốt cả ngày làm cho cơ thể mất nước, da ẩm thường xuyên khiến bị hăm lở,
vi trùng dễ phát triển gây viêm da hoặc gây ra tai nạn ngoài ý muốn như tàn lửa
có thể gây phỏng cho mẹ và con nếu sơ ý Nếu ở những nơi lạnh như ở vùng
núi, cao nguyên hay vào mùa đông lạnh có gió bấc Sản phụ có thể nằm phòng

6

1.1.5. Cho con bú
- Sản phụ nên cho con bú sữa mẹ nếu không có chống chỉ định của Bác sĩ
vì sữa mẹ kinh tế hơn, tiện dụng, dễ bảo quản, cho con bú sẽ thắt chặt tình cảm
mẹ con, giúp tử cung co hồi tốt hơn trong thời kỳ hậu sản, có thể phòng thiếu
máu, mẹ chậm có kinh lại 8 tháng sau sinh, có thể ngừa thai được 6 tháng đầu
sau sinh, giảm nguy cơ ung thư vú ở mẹ
- Trước và sau mỗi lần cho bú nên làm vệ sinh vú sạch sẽ bằng nước ấm.
1.2. MỘT SỐ CÁCH GIÚP BÌNH PHỤC NHANH SAU KHI SINH
- Nghỉ ngơi đầy đủ:
Do bị tổn thất nhiều năng lượng nên việc nghỉ ngơi sau khi sinh ở phụ nữ
đóng vai trò quan trọng, tốt cả cho sức khỏe thể chất lẫn tinh thần, nhất là những
bà mẹ trẻ sinh con lần đầu.
Trong thời gian nghỉ ngơi, được mọi người quan tâm hỏi thăm là liệu
pháp tinh thần tốt, giúp sản phụ khỏe và hồi phục nhanh.
- Về dinh dưỡng: Sau khi sinh, các bà mẹ thường bị mất máu nhiều nên
cần được bồi dưỡng, ăn những thực phẩm giàu dinh dưỡng. Sản phụ không cần
phải kiêng khem bất cứ thứ gì, nhưng nên ăn thức ăn dễ tiêu, tránh ăn nhiều các
gia vị như ớt, hạt tiêu , không uống bia, rượu vì sẽ ảnh hưởng đến tiết sữa, hạn
chế đồ lạnh, hải sản lạnh trong 6 tuần đầu sau sinh. Để có đủ sữa, ngoài việc tích
cực cho con bú, các bà mẹ nên uống đủ 3 lít nước mỗi ngày (bên cạnh nước lọc
có thể uống nước nhân trần, sữa đậu nành, nước hoa quả, sữa ).
- Chú ý đến các vết mổ:
Những người phải mổ khi sinh hoặc phải qua thủ thuật chích cửa mình thì
phải giữ vệ sinh để tránh viêm nhiễm, đặc biệt là phải thường xuyên vệ sinh, lau
khô để tránh nhiễm trùng.
Một khi xuất hiện hiện tượng sưng tấy, rỉ máu phải đi thăm khám bác sĩ.

7

2.2.1. Thiết kê nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang
2.2.2. Phƣơng pháp chọn mẫu
Chọn ngẫu nhiên 48 sản phụ sau sinh thường đang nằm tại phòng Hậu sản
– khoa Phụ sản – Bệnh viện Trung ương Huế để tiến hành phỏng vấn theo phiếu
điều tra thiết kế sẵn.
2.2.3. Tiến độ nghiên cứu
- 2/5/2013 đến 4/5/2013: phỏng vấn
- 5/5/2013 đến 7/52013: xử lí số liệu
- 8/5/2013 đến 18/5/2013: viết báo cáo
2.2.4. Phƣơng pháp điều tra số liệu
- Dùng phiếu điều tra gồm 14 câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu phù hợp với mọi
trình độ và nhận thức của bà mẹ
9

- Phỏng vấn trực tiếp 48 bà mẹ được chọn ngẫu nhiên để thu thập thông
tin về tình hình chăm sóc sản phụ sau sinh thường tại Khoa phụ sản Bệnh viện
Trung Ương Huế
2.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Tìm hiểu tình hình chăm sóc sản phụ sau sinh thường tại Khoa phụ sản
Bệnh viện Trung Ương Huế
2.4. XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU
- Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê thông thường với Excel 2007.
- Tính tỉ lệ % đơn thuần.

12,5
Tổng
48
100,0
0
10
20
30
40
50
60
< 30 31-40 > 40
58,3
35,4
6,3
Tỷ lệ
Tuổi
11

Nhận xét: 52,1% nghề nghiệp mẹ là buôn bán; 29,2% là cán bộ công
nhân viên; 6,3% là nghề nông
3.1.3. Trình độ học vấn
Bảng 3.2. Trình độ học vấn
Trình độ học vấn
n
Tỷ lệ %
Tiểu học
6
12,5
Trung học cơ sở

n
Tỷ lệ %
30’
0
0,0
1 giờ
0
0,0
1 giờ 30’
16
33,3
2 giờ
32
66,7
Tổng cộng
48
100

Nhận xét: Đa số các sản phụ sau khi sinh xong đều được nằm lại tại
phòng sinh ≥ 2 giờ để theo dõi, chiếm tỷ lệ 66,7%.

3.2.2.Tình hình theo dõi tại phòng sinh
Bảng 3.4. Tình hình theo dõi tại phòng sinh
Thời gian
n
Tỷ lệ %
15’/lần
48
100
30’/1 lần

0
0,0
Tổng cộng
48
100

Nhận xét: Phần lớn các sản phụ được theo dõi dấu hiệu sống tại phòng
hậu sản 2 lần/ ngày, chiếm tỷ lệ 85,4%.
3.2.4.Tiến hành theo dõi co hồi tử cung
Bảng 3.6. Tiến hành theo dõi co hồi tử cung
Hằng ngày chị có đƣợc theo dõi
n
Tỷ lệ %
Sự go hồi tử cung
48
100
Sản dịch
48
100
Tiểu tiện
48
100

Nhận xét: Hằng ngày 100% sản phụ được theo dõi về sự go hồi tử cung,
sản dịch và tiểu tiện
3.2.5. Chăm sóc vết khâu tầng sinh môn
Bảng 3.7. Chăm sóc vết khâu tầng sinh môn
Chăm sóc vết khâu tầng sinh môn
n
Tỷ lệ %
Biểu đồ 3.3. Hướng dẫn chăm sóc theo dõi sau sinh
Nhận xét: Hầu hết sản phụ đều được hướng dẫn chăm sóc sau sinh về
nhận biết các dấu hiệu bất thường, vệ sinh cá nhân, nghỉ ngơi, và vận động sau
đẻ
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
Các dấu hiệu bất
thường
Vệ sinh cá nhân Nghỉ ngơi Vận động sau đẻ
97,9
93,8
91,7
95,8
Tỷ lệ
15

3.2.8.Tƣ vấn ăn uống sau sinh
Bảng 3 9. Tư vấn ăn uống sau sinh
Tƣ vấn ăn uống sau sinh


Biểu đồ 3.4. Hướng dẫn cho con bú sớm
Nhận xét: Tất cả sản phụ đều được hướng dẫn cho trẻ bú sớm; trong đó
có 77,1% sản phụ cho trẻ bú sau sinh 1 giờ.
08%
77%
15%
Sau sinh 30’
Sau sinh 1 giờ
Sau khi mẹ đở mệt
16

3.2.11. Hƣớng dẫn cách chăm sóc trẻ sơ sinh
Bảng 3.11. Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ sơ sinh
Hƣớng dẫn cách chăm sóc trẻ sơ sinh
n
Tỷ lệ %
Có
48
100
Không
0
0

Nhận xét: 100% sản phụ được hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh

3.2.12. Tƣ vấn kế hoạch hóa gia đình
Bảng 3.12. Tư vấn kế hoạch hóa gia đình
Tƣ vấn kế hoạch hóa gia đình
n

17

3.2.14. Hài lòng trong thời gian nằm viện

Biểu đồ 3.5. Hài lòng trong thời gian nằm viện
Nhận xét: Có 93,8% sản phụ hài lòng trong thời gian nằm viện

93,8%
(n=45)
6,2%
(n=5)
Hài lòng
Không hài lòng
18

Chƣơng 4
BÀN LUẬN

Công tác chăm sóc sản phụ sau sinh cũng như công tác tư vấn – giáo dục
sức khỏe sinh sản rất quan trọng trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe bà mẹ.
Trong quá trình mang thai, họ mong muốn có một đứa con ra đời thật khỏe
mạnh, họ mong muốn được tư vấn tốt về việc chăm sóc không những cho mẹ
mà cả cho con
Qua điều tra ngẫu nhiên 48 sản phụ sau sinh nằm theo dõi tại Khoa sản –
Bệnh viện Trung ương Huế, chúng tôi có nhận xét như sau:
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU
Lứa tuổi sinh con đầu lòng tốt nhất là trong khoảng 20- 30 tuổi. Sau tuổi
30, khả năng sinh nở của người phụ nữ bắt đầu giảm dần và đó là lý do vì sao
các cặp vợ chồng khó có con hơn và cũng phải đối mặt với nhiều vấn đề sinh
sản. Qua biểu đồ 3.1 cho thấy tuổi trung bình của sản phụ là 30,7 ± 6,5 tuổi

Sau khi rời khỏi phòng sinh, sản phụ cần được theo dõi các dấu hiệu sinh
tồn để tránh những biến chứng có thể xảy ra trong giai đoạn này như băng huyết,
tắc mạch trong điều tra này thì phần lớn các sản phụ được theo dõi dấu hiệu
sống tại phòng hậu sản 2 lần/ ngày, chiếm tỷ lệ 85,4% ( bảng 3.5).
4.2.4. Tiến hành theo dõi co hồi tử cung
Hằng ngày 100% sản phụ được theo dõi về sự go hồi tử cung, sản dịch và
tiểu tiện (bảng 3.6)
4.2.5. Chăm sóc và vệ sinh tầng sinh môn và bộ phận sinh dục ngoài
Săn sóc vết khâu tầng sinh môn và vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài tốt sẽ
tránh được nhiễm trùng sau sinh. Vì thế sản phụ phải được hướng dẫn và chăm
20

sóc thường xuyên. Tại Khoa Sản bệnh viện Trung ương Huế, tất cả sản phụ
trong điều tra này đều đã được thực hiện điều này (bảng 3.7).
4.2.6.Hƣớng dẫn chăm sóc theo dõi sau sinh
Để đảm bảo an toàn và sức khỏe cho sản phụ thì chăm sóc theo dõi sau
sinh cần được thực hiện nghiêm túc. Các sản phụ cần được hướng dẫn tốt một số
vấn đề như vận động sau đẻ , vệ sinh cá nhân, nghỉ ngơi hay nhận biết các dấu
hiệu bất thường. Hầu hết sản phụ tại trong cuộc điều tra này đều được hướng
dẫn những điều trên (biểu đồ 3.3).
4.2.7.Tƣ vấn ăn uống sau sinh
Dinh dưỡng cho sản phụ không những quan trọng trong thời gian mang
thai mà còn quan trọng trong thời kỳ hậu sản. Một phần để mẹ nhanh chóng hồi
phục sức khỏe sau cuộc vượt cạn một mình , phần khác để mẹ có đủ sữa cho
con bú. 91,7% sản phụ trong điều tra này được tư vấn nên ăn đầy đủ các chất
dinh dưỡng (bảng 3.9).
4.2.8. Hƣớng dẫn, tƣ vấn nuôi con bằng sữa mẹ
Nuôi con bằng sữa mẹ, đây là tập quán của chúng ta nhưng cho trẻ bú thế
nào là đúng thì không phải tất cả các bà mẹ chúng ta đều hiểu đúng; trong đó bú
sớm sau sinh chưa trở thành một thói quen của các bà mẹ. Họ chưa hiểu được

Hài lòng về thái độ phục vụ, về chuyên môn, về điều kiện sinh hoạt không phải
là điều dễ dàng thực hiện và đạt sự đồng thuận của tất cả đối tượng Tuy nhiên
đây là những điều cơ bản mà bệnh viện cần thực hiện được. Trong điều tra của
chúng tôi thì 93,8 % sản phụ hài lòng trong thời gian nằm viện (biểu đồ 3.5).
22

KẾT LUẬN Qua điều tra ngẫu nhiên 48 sản phụ sau sinh nằm theo dõi tại Khoa sản –
Bệnh viện Trung ương Huế, chúng tôi có kết luận như sau:
Tình hình chăm sóc sản phụ sau sinh
- 66,7% sản phụ sau sinh được nằm tại phòng sinh ≥ 2 giờ.
- 100% sản phụ sau sinh được theo dõi sát tại phòng sinh.
- 85,4% sản phụ sau sinh được theo dõi dấu hiệu sinh tồn tại phòng hậu
sản 2 lần/ ngày.
- 100% sản phụ sau sinh được thăm khám, theo dõi sự co hồi tử cung, sản
dịch, đại tiểu tiện tại phòng hậu sản.
- 100 % sản phụ sau sinh được chăm sóc vết khâu tầng sinh môn và vệ
sinh bộ phận sinh dục ngoài hằng ngày.
- 97,9 % sản phụ sau sinh được hướng dẫn các dấu hiệu bất thường, 93,8
vệ sinh cá nhân; nghỉ ngơi (91,7%); vận động sau đẻ (95,8%).
- 91,7% sản phụ sau sinh được tư vấn chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh
dưỡng sau sinh
- 100% sản phụ sau sinh được tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ.
- 71,0 % sản phụ sau sinh được hướng dẫn cho con bú sớm sau sinh 1 giờ.
- 100 % sản phụ sau sinh được hướng dẫn cách chăm sóc trẻ sau sinh.

2. Một số luận văn tốt nghiệp
3. Tài liệu giáo dục sức khoẻ
4. Hướng dẫn Quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản- Bộ Y tế
(2009).
5. Sản phụ khoa - Bộ Y tế Vụ khoa học và đào tạo.
6. Một số trang web chăm sóc trước sinh. 25

PHIẾU ĐIỀU TRA
(Về tình hình chăm sóc sản phụ sau sinh thường tại Khoa sản
Bệnh viện Trung ương Huế)

I. PHẦN HÀNH CHÍNH:
1. Họ và tên mẹ: ……………………………………………… tuổi……………
2. Địa chỉ: ………………………………………………………………………
3. Nghề nghiệp
Cán bộ công chức :  Buôn bán :  Làm ruộng: 
Khác : 
4. Trình độ văn hóa:
Tiểu học :THCS : THPT : CĐ - ĐH :
5. Số con trong gia đình :
Từ 1- 2 con :  Trên 2 con : 
II. TÌNH HÌNH CÔNG TÁC CHĂM SÓC SẢN PHỤ SAU SINH:
1. Chị nằm tại phòng sinh trong thơi gian bao lâu sau khi sinh?
30’  1 giờ  1 giờ 30’  2 giờ 
2. Trong thời gian nằm tại phòng sinh, chị được theo dõi M, T
0
, HA , go hồi tử