Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
Một số định hớng và giải pháp để nâng cao vai trò điều tiết tiền tệ của ngân
hàng trung ơng
I. Lời mở đầu
Ngân hàng trung ơng là một cơ quan thuộc bộ máy nhà nớc, đợc độc quyền
phát hành giấy bạc ngân hàng và thực hiện chức năng quản lý nhà nớc về hoạt
động tiền tệ, tín dụng ngân hàng, với mục tiêu cơ bản là ổn định giá trị đồng
tiền, duy trì sự ổn định và an toàn của hệ thống ngân hàng. Ngân hàng trung -
ơng nắm giữ một trong những công cụ quan trọng nhất để quản lý nền kinh tế
vĩ mô, đó là chính sách tiền tệ. Bởi vậy, Ngân hàng trung ơng có vị trí đặc thù
trong bộ máy điều hành và quản lý vĩ mô của nhà nớc. ở Việt Nam, Ngân
hàng trung ơng là cơ quan của chính phủ, có trách nhiệm chủ trì và xây dựng
dự án chính sách tiền tệ quốc gia, kế hoạch cung ứng lợng tiền bổ sung cho lu
thông hàng năm. Điều hành các công cụ chính sách tiền tệ, thực hiện việc đa
tiền ra lu thông và rút tiền từ lu thông về theo tín hiệu của thị trờng trong
phạm vi lợng tiền cung ứng đã đợc chính phủ phê duyệt. Chính vì vậy ngân
hàng có vai trò to lớn trong điều tiết, kiểm soát thị trờng tiền tệ.
Thực tế ở Việt Nam cho thấy, trong những năm qua. thị trờng tiền tệ Việt
Nam đã đợc hình thành và từng bớc hoàn thiện theo xu hớng năng động, tích
cực, phù hợp với xu thế phát triển năng động của nền kinh tế. Các chủ thể
tham gia thị trờng tiền tệ khá phong phú với các cách khác nhau, nhng đều
hoạt động với mục tiêu duy nhất là phát triển thị trờng tiền tệ tạo điều kiện cho
kinh tế phát triển trong thời kì mới. Mặc dù đến nay qui mô của thị trờng này
còn rất khiêm tốn nhng nó đã đóng góp vai trò nhất định trong việc kết nối
cung cầu về vốn ngắn hạn cho các ngân hàng, doanh nghiệp, các tổ chức kinh
doanh ... Thị trờng nội tệ liên ngân hàng đợc hình thành từ năm 1993, thị tr-
ờng ngoại tệ liên ngân hàng hình thành năm và hoạt động khá hiệu quả đã
chứng minh cho sự lớn mạnh của thị trờng tiền tệ Việt Nam. Đặc biệt, thị tr-
ờng tiền tệ Việt Nam đã góp phần tháo gỡ khó khăn cho các ngân hàng trong
việc bảo đảm khả năng thanh toán, an toàn hệ thống, cũng nh mở rộng nguồn
1

việc trao đổi các giấy tờ có giá ngắn hạn.
Theo nghĩa cổ điển, thị trờng tiền tệ là thị trờng thuần tuý liên ngâng hàng,
với hai chức năng cơ bản là: cân đối điều hoà nguồn vốn vay và cho vay giữa
các ngân hàng TW và các ngân hàng thơng mại, cân đối điều hoà khả nảng
chi trả giữa các ngân hàng thơng mại. Tuy nhiên, từ thập 70 trở đi thị trờmg
tiền tệ đã mở rộng với sự tham gia của nhiều tác nhân kinh tế. Do vậy, TTTT
ngày nay đợc hiểu nh là nơi thực hiện toàn bộ những khoản cho vay và những
khoản đi vay của các chủ thể, trên cơ sở một hợp đồng nhất định, theo một giá
nhất định và theo một thời hạn cụ thể, nhằm tạo ra sự cân bằng cung cầu tiền
tệ
1.2. Vai trò của thị trờng tiền tệ
Thị trờng tiền tệ tạo ra môi trờng sinh lời cho các cá nhân, các doanh nghiệp
hiện đạng nắm giữ trong tay một số lợng tiền nhàn rỗi vào việc mua những
công cụ tín dụng ngắn hạn và đợc lời do không để tiền trong két hoặc kí gửi
vào tài khoản không kì hạn ở ngân hàng nếu tài khoản này không đợc hởng
lãi. Thị trờng tiền tệ tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng kinh doanh nói
chung, đặc biệt là các ngân hàng thơng mại trong việc điều chỉnh mức dự trữ,
các phơng tiện chi trả, để ứng phó với những nhu cầu muôn màu của khách
hàng. Thị trờng tiền tệ là nơi thực thi nghiệp vụ thị trờng mở của ngân hàng
trung ơng. Bằng việc mua bán các loại chứng khoán ngắn hạn trên thị trờng
tiền tệ, ngân hàng trung ơng tác động đến sự phát triển kinh tế. Khi cần
khuyến khích kinh tế tăng trởng, ngân hàng trung ơng mua vào các chứng
khoán ngắn hạn. bơm thêm tiền vào chu chuyển kinh tế dẫn đến tăng sức mua
3
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
kích thích kinh tế tăng trởng. Ngợc lại nếu ngân hàng trung ơng bán các chứng
khoán ngắn hạn, sẽ rút tiền khỏi chu chuyển kinh tế, dẫn đến sự thu hẹp sức
mua xã hội, làm chậm đà tăng trởng cuả nền kinh tế.
1.3. Các chủ thể tham gia thị trờng tiền tệ
Các doanh nghiệo sản xuất kinh doanh khi bán sản phẩm của họ nhận đợc

kiềm chế lạm phát.
1.4. Hoạt động của thị trờng tiền tệ và sự can thiệp của ngân hàng trung -
ơng
Nghiệp vụ vay mợn giữa các ngân hàng trung ơng với các ngân hàng thơng
mại, cũng nh các ngân hàng thơng mại với nhau đợc tiến hành theo những kì
hạn nhất định, theo ngành, theo tháng, theo năm. Các chủ thể vay có thể và
không cần giao các giấy tờ có giá để đảm bảo.
Nghiệp vụ mua bán các giấy tờ có giá ngắn hạn do ngân hàng trung ơng thực
hiện và đối tác thờng là các ngân hàng kinh doanh, trong đó chủ yếu là các
ngân hàng thơng mại. Khi thị trờng tiền tệ ở trạng thái cân bằng, các ngân
hàng trung ơng xuất hiện với t cách là ngời tổ chức đơn thuần. Song khi thị tr-
ờng tiền tệ mất cân bằng, ngân hàng trung ơng lại xuất hiện với t cách là ngời
cac thiệp chủ yếu: thực hiện đa tiền ra, rút tiền vào, điều chỉnh lãi suất, dự trữ
bắt buộc... Ngân hàng trung ơng can thiệp vào thị trờng tiền tệ thông qua
chính sách tiền tệ - đó là một bộ phận cấu thành quan trọng trong tổng thể các
chính sách kinh tế vĩ mô có tác động mạnh mẽ và hết sức nhạy cảm với toàn
bộ hoạt động của nền kinh tế. Thông qua việc định hớng và điều chỉnh kịp
thời mọi hoạt động tiền tệ, tín dụng, ngân hàng, chính sách tiền tệ luôn duy trì
sự ổn định của hệ thống tiền tệ, kiểm soát lạm phát và góp phần bảo đảm sự
tăng trởng nhanh của nền kinh tế. Chính sách tiền tệ thờng sử dụng các công
cụ chính:
Ngiệp vụ thị trờng mở là nghiệp vụ NHTW mua và bán các loại chứng khoán
có giá, mà chủ yếu là tín phiếu kho bạc nhà nớc, nhằm duy trì lợng tiền cung
ứng mục đích chính là tác động vào thị trờng tiền tệ. Ngân hàmg trung ơng
mua bán các chứng khoán trên thị trờng tiền tệ sẽ làm thay đổi cơ số tiền
5
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
tệ( tiền đang lu hành trong hệ thống ngân hàng và ngoài hệ thống ngân hàng).
Đó là nguồn gốc chính gây nên sự biến độngtrong cung ứng tiền tệ.
a. Khi ngân hàng trung ơng mua chững khoán trên thị trờng tiền tệ,

2%.Ví dụ tháng 3/1989 do nhịp độ phát triển kinh tế nhanh để kìm bớt tốc độ
NHTW Đức nâng mức chiết khấu và mức này đạt kỉ lục 7,5% vào tháng
3/1980. Đến giữa năm 1981 do tăng trởng kinh tế bị chậm lại lẽ ra phải giảm
mạnh mức chiết khấu, song điều này đã không diễn ra vì từ năm 1979 việc Mỹ
áp dụng chính sách lãi suất cao đã có ảnh hởng đến thị trờng tiền tệ, vốn Tây
Âu. Chỉ tới giữa năm 1982, khi mức lãi suất ở Mỹ giảm mạnh, việc giảm mức
chiết khấu của Đức mới đợc thực hiện. ở Mỹ để duy trì tỷ giá đô la và chống
lạm phát mạnh, NHTW Mỹ nâng mức chiết khấu lên tới 14%. Các ngân hàng
thơng mại phản ứng tình hình trên bằng cách nâng lãi suất lên tới 20% và cao
hơn.
Dự trữ bắt buộc là một trong ba công cụ của chính sách tiền tệ. Đó là số tiền
bắt buộc mà các tổ chức tín dụng phải giữ lại mà không đợc cho vay hoặc đầu
t. Mức dự trữ này do NHTW qui định và tỉ lệ nhất định so với tổng tiền gửi
của khách hàng tại các tổ chức tín dụng. Dự trữ bắt buộc tác động đến cơ chế
tạo tiền gửi của các ngân hàng thơng mại vì tác động đến lãi suất cho vay của
các ngân hàng thơng mại từ đó ảnh hởngđến lợng tiền cung ứng của ngân
hàng thơng mại với nền kinh tế. Ví dụ ở thời điểm nhất định, với mức dự trữ
tối thiểu trung bình là 8% tiền gửi, thì trong tay ngân hàng thơng mại còn lại
92%, trong khi đó họ phải trả lãi theo giá trị toàn bộ 100% số tiền gửi của
khách hàng. Nếu NHTW năng mức dự trữ tối thiểu lên 10% lúc đó ngân hàng
chỉ còn đợc sử dụng 84% tiền gửi của bạn hàng, nhng họ vẫn phải trả lãi 100%
tiền gửi nh trớc đây. Sức mạnh tác động của NHTW với các ngân hàng thơng
mại nhờ nâng mức dự trữ tối thiểu sẽ gây ra việc nâng lãi suất cho vay lên cao.
Tuy nhiên, hiện nay dự trữ bắt buộc đóng vai trò kém quan trọng trong chính
sách tiền tệ của ngân hàng trung ơng vì kém linh hoạt, phức tạp ảnh hởng tới
lợi nhuận của các ngân hàng.
Thực tế đã chứng minh vai trò quan trọng của ngân hàng trung ơng các nớc
trong quá trình sử dụng chính sách tiền tệ để tác động đến thị truờng tiền tệ, vị
trí và vai trò của ngân hàng trung ơng đã đợc đề cập đến trong hệ thống luật
pháp của các nớc:

Qua những gì đã trình bày ở trên ta thấy đợc vai trò của ngân hàng trung ơng
trong việc kiểm soát thị trờng tiền tệ. Tuỳ theo hoàn cảnh của mỗi nớc mà
ngân hàng trung ơng của nớc đó có chính sách phù hợp để cho sự can thiệp đạt
hiệu quả cao nhất. trong mỗi thời kì khác nhau của một nớc thì biện pháp của
8