GIÁO DỤC QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HỆ THỐNG
GIÁO DỤC CHÍNH THỨC TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI
Nguyễn Thị Minh Trung
*
Từ khi thông qua Tuyên ngôn thế giới về quyền con người năm 1948, Liên
hợp quốc đã kêu gọi các quốc gia thành viên và tất cả các thành phần trong xã hội
phổ biến giáo dục nội dung của văn kiện này. Nhiều quốc gia đã nỗ lực đưa giáo
dục quyền con người vào hệ thống giáo dục nhà trường thông qua các chương trình
giáo dục công dân, giáo dục pháp luật. Ở cấp độ quốc tế, Liên hợp quốc coi giáo
dục quyền con người là một biện pháp cốt yếu và một chiến lược hiệu quả để ngăn
chặn các hành vi vi phạm quyền con người cũng như để xây dựng các xã hội bình
đẳng, tự do và hòa bình. Năm 1994, nhằm hưởng ứng lời kêu gọi của Hội nghị quốc
tế về quyền con người tại Vienna (Áo), Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua
Nghị quyết số 49/184 ngày 23/12/1994, quy định lấy giai đoạn 1995-2004 là Thập
kỷ giáo dục quyền con người của Liên hợp quốc (the United Nations Decade for
Human Rights Education). Trong giai đoạn từ 1994 đến 2003, Đại hội đồng Liên
hợp quốc thông qua một loạt nghị quyết khác đề cập đến những vấn đề cụ thể trong
việc triển khai thực hiện Thập kỷ Giáo dục quyền con người. Kết thúc thập kỷ này,
cuối năm 2004, Liên hợp quốc tiếp tục đưa ra sáng kiến Chương trình toàn cầu về
Giáo dục quyền con người (tuyên bố UNGA Res. 59/113A), trong đó các kế hoạch
hành động thuộc chương trình sẽ được thông qua ba năm một lần. Kế hoạch hành
động trong giai đoạn đầu (2005 - 2007) của Chương trình thế giới về giáo dục
quyền con người (UN Doc. A/59/525/Rev. 1 - 2 tháng 3 năm 2005) tập trung vào
các hệ thống trường tiểu học và trung học cơ sở. Cả Thập kỷ Giáo dục quyền con
người và Chương trình toàn cầu về Giáo dục quyền con người đều nhấn mạnh vai
trò của hệ thống giáo dục chính thức cũng như các hoạt động giáo dục tại cộng
đồng trong việc đào tạo, thông tin và tuyên truyền giáo dục về quyền con người. Bài
tham luận này sẽ thảo luận tình hình giáo dục quyền con người trong hệ thống giáo
dục chính thức tại một số quốc gia trên thế giới.
1. Giáo dục quyền con người
*

trình hướng tới mục đích phát triển kĩ năng, tri thức về quyền con người, giúp người
học hiểu biết và tôn trọng phẩm giá của người khác, đồng thời để họ có thể sử dụng
các phương tiện, phương pháp để đảm bảo sự tôn trọng đó được thực hiện trong
toàn xã hội.
2. Giáo dục quyền con người trong hệ thống giáo dục chính thức tại
một số quốc gia trên thế giới
1
Kế hoạch hành động của Thập kỷ Liên hiệp quốc về giáo dục quyền con người (1995 - 2004), Đoạn 2.
2
Theo Benedek W. (2008), Tìm hiểu về quyền con người, Hà Nội: Nxb. Tư pháp. tr. 30.
Tại các quốc gia khác nhau, vấn đề giáo dục quyền con người tồn tại trong
hệ thống giáo dục quốc dân theo quy mô, hình thức và cấp độ khác nhau. Hưởng
ứng Kế hoạch hành động của Thập kỷ giáo dục quyền con người của Liên hợp quốc
và Chương trình thế giới về giáo dục quyền con người, nhiều quốc gia trên thế giới
đã có những nỗ lực nhất định trong cải cách giáo dục nhằm hướng vào giáo dục
quyền con người. Sau đây là kinh nghiệm đưa giáo dục quyền con người vào hệ
thống giáo dục phổ thông của một số quốc gia trên thế giới.
2.1. Nhật Bản
Trong bản báo cáo đánh giá giữa kì của Thập kỷ giáo dục quyền con người
của Liên hợp quốc, Nhật Bản là một trong số ít quốc gia có đệ trình bản kế hoạch
quốc gia phát triển các chương trình giáo dục quyền con người. Bản kế hoạch hành
động quốc gia về giáo dục quyền con người của Nhật Bản yêu cầu tất cả các trường
trung học phải đưa chương trình giáo dục quyền con người vào chương trình giảng
dạy, theo đó, các vấn đề quyền con người phải có mặt trong các giáo trình giảng dạy
các môn nghiên cứu xã hội. Tuy vậy, trên thực tế, đa phần học sinh lại không được
tiếp cận với chương trình giáo dục quyền con người với tư cách là một môn học,
một khóa học hay thậm chí là môn ngoại khóa. Duy chỉ tại các trường học mà trẻ
Burakumin (một dân tộc tiểu số người Nhật) theo học mới tồn tại các chương trình
giáo dục quyền con người.
Theo nhận định của một nhóm tác giả nghiên cứu về giáo dục quyền con

vực giáo dục quyền con người cả ở cấp độ quốc tế và khu vực. Giáo dục quyền con
người là thành phần bắt buộc trong chương trình giảng dạy quốc gia. Tuy nhiên,
việc thực thi còn dàn trải bởi lẽ tại quốc gia này không tồn tại một cơ chế chính thức
để đưa giáo dục quyền con người vào hệ thống trường học.
Hiến pháp nhà nước Áo quy định giáo dục quyền con người là một bộ phận
trong hệ thống giáo dục chính quy. Tại các trường trung học, quyền con người được
lồng vào các môn học như giáo dục công dân, giáo dục pháp luật, lịch sử và triết
học. Học sinh được học các chương trình giáo dục chống phân biệt đối xử và phân
biệt chủng tộc. Bộ Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Áo cũng thường khuyến khích
lãnh đạo ngành giáo dục địa phương và giáo viên phát triển các chương trình giáo
dục quyền con người hay tổ chức kỉ niệm các dịp lễ cụ thể như Ngày quyền con
người hay Kỉ niệm ngày thông qua Công ước về quyền trẻ em.
Tuy nhiên, cho tới nay cũng chưa có hình thức giáo dục quyền con người
chính thức nào được đưa vào hệ thống trường học ở quốc gia này. Ở bậc tiểu học
không có các chương trình giáo dục quyền con người còn tại các bậc trung học, các
vấn đề về quyền con người chỉ được giới thiệu tại một số mục trong chương trình
giảng dạy môn giáo dục công dân, hay được lồng ghép vào môn học về hệ thống
chính trị Áo.
2.3. Indonesia
Sau những thay đổi về chính trị - xã hội diễn ra năm 1998, chính phủ
Indonesia nhận thức rằng cần phải làm nhiều hơn nữa để nâng tầm nhận thức của
công chúng cũng như giáo dục trẻ em và thanh niên về các giá trị và hành động dân
chủ, quyền con người, lòng khoan dung và các giải pháp tránh xung đột bằng bạo
lực. Vì vậy, Indonesia đã đưa ra một chiến lược hành động quốc gia về quyền con
người nhằm xúc tiến giáo dục quyền con người tại các trường học.
Với sự hỗ trợ của UNESCO, Trung tâm phát triển chương trình giảng dạy
thuộc Bộ giáo dục quốc gia và Ủy ban quốc gia về Quyền con người của Indonesia
đã đề xướng một dự án thí điểm để giới thiệu giáo dục quyền con người vào các
trường tiểu học và trung học. Đối tượng tham dự của dự án này là các trường tiểu
học và trung học, gồm cả các trường trung học cơ sở dành cho người Hồi giáo cũng