Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời mở đầu
Trải qua rất nhiều thăng trầm của lịch sử từ khi đất nớc đợc hình thành n-
ớc ta đã qua nhiều cuộc cải cách, nhng cuộc cải cách năm 1986 đã đánh dấu
một bớc ngoặt lớn trong lịch sử phát triển kinh tế xã hội của nớc ta. Đại hội
đảng toàn quốc lần thứ VIII đã đề ra mục tiêu: Xây dựng nớc ta thành một nớc
CNH-HH, đời sống vật chất tinh thần cao, quốc phòng an ninh vững chắc,
dân giàu nớc mạnh, xã hội công bằng văn minh. Mục tiêu đó là sự cụ thể hoá
học thuyết hình thái kinh tế-xã hội. Lý luận, hình thái kinh tế-xã hội là lý luận
cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử do C.Mác xây dựng lên. Nhờ có lý luận đó,
lần đầu tiên trong lịch sử loài ngời, Mác đã chỉ rõ nguồn gốc, nội tại của sự phát
triển xã hội, chỉ rõ đợc bản chất của từng chế độ xã hội. Lý luận đó giúp chúng
ta nghiên cứu một cách đúng đắn và khoa học sự vận hành của xã hội trong giai
đoạn phát triển nhất định cũng nh tiến trình vận động lịch sử nói chung của xã
hội loài ngời.
Hiện nay, nớc ta đang tiến hành công cuộc xây dựng đất nớc theo định h-
ớng xã hội chủ nghĩa. Công cuộc đó đang đặt ra hàng loạt vấn đề đòi hỏi các
nhà khoa học trên các lĩnh vực khác nhau phải tập chung nghiên cứu giải quyết.
Trên cơ sở làm rõ giá trị khoa học của lý luận hình thái kinh tế-xã hội, việc vận
dụng lý luận đó vào điều kiện Việt Nam, vạch ra những mối liên hệ hợp quy
luật và đề ra các giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện thắng lợi công cuộc xây
dựng đất nớc Việt Nam thành một nớc giàu, mạnh, xã hội công bằng văn minh
cũng là một nhiệm vụ thực tiễn đang đặt ra.
Đề tài: Lý lun hình thái kinh tế xã hội với sự nghiệp công nghiệp hoá
hiện - đại hoá ở Việt Nam là một nội dung phức tạp và rộng và do đây là lần
đầu tiên em nghiên cứu viết một bài tiểu luận hẳn còn thiếu sót em rất mong đ-
ợc sự giỳp ca thy.
Em xin chân thành cảm ơn!

1
Website: Email : Tel : 0918.775.368

lượng sản xuất, xét đến cùng, bao giờ cũng là cái đóng vai trò quyết định
trong việc thay đổi phương thức sản xuất, dẫn đến thay đổi toàn bộ các quan
hệ xã hội, thay đổi một chế độ xã hội mà Mác gọi là hình thái kinh tế - xã hội.
Những lực lượng sản xuất, đặc biệt là nền công nghiệp hiện đại, dựa trên các
thành tựu khoa học – kỹ thuật phát triển cao của chủ nghĩa tư bản, càng phát
triển cao thì trình độ xã hội hóa cũng càng cao. Sự kiện đó tạo ra mâu thuẫn
ngày càng gay gắt với quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dựa trên chế độ
chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất chủ yếu. Chủ thế làm
ra những thành quả lực lượng sản xuất đó chủ yếu là giai cấp công nhân và
nhân dân lao động, trong khi đó chủ thể chiếm hữu tư liệu sản xuất và sản
phẩm lại chủ yếu là giai cấp tư sản thống trị xã hội.
Thứ hai, trong chủ nghĩa tư bản có hai giai cấp cơ bản tiêu biểu nhất,
đối lập nhau về lợi ích cơ bản đó là giai cấp công nhân đại biểu cho lực lượng
sản xuất hiện đại, xã hội hóa cao và giai cấp tư sản thống trị xã hội, đại biểu
cho quan hệ sản xuất tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. Hai giai
cấp này mâu thuẫn với nhau ngày càng rõ rệt, sâu sắc, và gay gắt. Các cuộc
đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân (gắn với nhân dân lao động bị áp
bức bóc lột) chống giai cấp tư sản áp bức bóc lột phát triển từ trình độ thấp
quy mô nhỏ, tự phát tiến tới trình độ cao hơn, quy mô lớn hơn, tính tự giác
ngày càng thể hiện rõ hơn. Đến độ chín muồi của sự phát triển, phong trào
công nhân hình thành đảng chính trị của mình với hệ thống tư tưởng và tổ
chức tiên phong để lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống
lại, lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản. Mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân
và giai cấp tư sản là biểu hiện về mặt xã hội của mâu thuẫn giữa lực lượng sản
xuất và quan hệ sản xuất trong chủ nghĩa tư bản.

3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Th ba, kin trỳc thng tng c hỡnh thnh v phỏt trin phự hp
vi c s h tng nhng nú li l cụng c bo v duy trỡ v phỏt trin c s

xuất mà trớc hết là công cụ.
+ Công cụ lao động phát triển dẫn đến mâu thuẫn gay gắt với quan hệ sản
xuất hiện có và xuất hiện òi hỏi khách quan, phải xoá bỏ quan hệ sản xuất cũ
thay thế bằng quan hệ sản xuất mới.
+ Quan hệ sản xuất vốn là hình thức phát triển của lực lợng sản xuất (phù
hợp) nhng do mâu thuẫn của lực lợng sản xuất (đông) với quan hệ sản xuất (ổn
định tơng đối) quan hệ sản xuất lại trở thành xiềng xích kìm hãm sự phát triển
của lực lợng sản xuất (không phù hợp). Phù hợp và không phù hợp là biểu hiện
mâu thuẫn biện chứng của lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất, tức là sự phù
hợp trong mâu thuẫn và bao hàm mâu thuẫn.
+ Khi phù hợp cũng nh không phù hợp với lực lợng sản xuất, quan hệ sản
xuất luôn có tính độc lập tơng đối với lực lợng sản xuất thể hiện trong nội dung
sự tác động trở lại đối với lực lợng sản xuất, mục đích xã hội của lực lợng sản
xuất, xu hớng phát triển của quan hệ lợi ích. Từ đó hình thành những yếu tố
thúc đẩy và kìm hãm sự phát triển của lực lợng sản xuất. Sự tác động trở lại nói
trên của quan hệ sản xuất bao giờ cũng thông qua các quy luật kinh tế - xã hội
đặc biệt là quy luật kinh tế cơ bản. Phù hợp và không phù hợp giữa lực lợng sản
xuất và quan hệ sản xuất là khách quan và phổ biến của mọi phơng thức sản
xuất.
Tính chất của lực lợng sản xuất là tính chất của t liệu lao động. Khi công
cụ lao động sản xuất đc sử dụng bởi từng cá nhân riêng biệt để sản xuất ra
một sản phẩm cho xã hội không cần đến lao động của nhiều ngời thì lực lợng
sản xuất có tính chất cá thể, công cụ sản xuất đợc nhiều ngời sử dụng.
Trình độ của lực lợng sản xuất đợc thể hiện ở trình độ tinh xảo và hiện
đại của công cụ sản xuất, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng, kỹ xảo của

5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ngời lao động, trình độ phân công lao động xã hội , tổ chức quản lý sản xuất và
quy mô của nền sản xuất. Trình độ phát triển của lực lợng sản xuất càng cao thì

hội chủ nghĩa.
b) Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thợng tầng:
Cơ sở hạ tầng nào thì kiến trúc thợng tầng đó (giai cấp nào giữ vị trí
thống trị về mặt kinh tế thì đồng thời cũng là giai cấp thống trị xã hội về tất cả
các lĩnh vực khác). Quan hệ sản xuất nào thống trị cũng sẽ tạo ra kiến trúc th-
ợng tầng tơng ứng. Mâu thuẫn giai cấp, mâu thuẫn giữa các tập đoàn trong xã
hội và dời sống tinh thần của họ đều xuất phát trực tiếp và gián tiếp từ mâu
thuẫn kinh tế, từ những quan hệ đối kháng trong cơ sở hạ tầng.
Cơ sở hạ tầng thay đổi thì nhất định sớm hay muộn sẽ dẫn đến sự thay
đổi về kiến trúc thợng tầng. Quá trình đó diễn ra ngay trong những hình thái
kinh tế xã hội cũng nh khi chuyển tiếp từ hình thái này sang hình thái kinh tế xã
hội khác. Trong các xã hội có đối kháng giai cấp mâu thuẫn của cơ sở hạ tầng
đợc biểu hiện là mâu thuẫn cuả giai cấp thống trị và giai cấp bị trị. Khi hạ tầng
cũ bị xoá bỏ thì kiến trúc thợng tầng cũ cũng mất đi và thay thế vào đó là kiến
trúc thợng mới đợc hình thành từng bớc thích ứng với cơ sở hạ tầng mới.
Sự thống trị của giai cấp thống trị cũ đối với xã hội cũ bị xoá bỏ, thay
bằng hệ t tởng thống trị khác và các thể chế tơng ứng của giai cấp thống trị mới.
Đơng nhiên không phải Khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì lập tức sẽ dẫn đến sự
thay đổi của kiến trúc thợng tầng.Trong quá trình hình thành và phát triển của
kiến trúc thợng tầng mới, nhiều yếu tố của kiến trúc thợng tầng cũ còn tồn tại
gắn liền với cơ sở kinh tế đã nảy sinh ra nó. Vì vậy giai cấp cầm quyền cần phải
biết lựa chọ một số bộ phận hợp lý để sử dụng nó xây dựng xã hội mới.
Sự biến đổi của cơ sở hạ tầng dẫn đến sự biến đổi về kiến trúc thợng tầng
là một quá trình diễn ra hết sức phức tạp, thờng trong xã hội có đối kháng giai
cấp, tính chất phức tạp ấy đợc thể hiện qua các cuộc đấu tranh giai cấp. Tính

7