A. Ph ần mở đầu:
1. Lí do chọn đề tài:
- §èi tỵng häc sinh ë bËc Trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong tr¾ng nh vïng
®Êt phï sa mµu mì ph× nhiªu . Gi¸o viªn cïng toµn x· héi ph¶i cã tr¸ch nhiƯm gieo
trång nh÷ng h¹t gièng tèt ®Ĩ thu ho¹ch hoa th¬m tr¸i ngät vỊ c¶ tri thøc vµ ®¹o ®øc.
Víi m«n Ng÷ v¨n th× h¹t gièng tèt vỊ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý
nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i niƯm TiÕng ViƯt nµo ®ã mµ häc sinh cÇn
ph¶i cã ®ỵc nh÷ng kü n¨ng tốt ®Ĩ lµm mợt bµi v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. MỈt kh¸c
v¨n häc tõ l©u ®· lµ mét bé m«n khoa häc x· héi sâu sắc song l¹i lµ mét m«n häc
khiÕn nhiỊu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. VËy ®èi víi gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷
v¨n líp 6 ngoµi viƯc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo híng dÉn cđa s¸ch gi¸o khoa,
s¸ch gi¸o viªn, chóng t«i cßn ph¶i rÊt quan t©m ®Õn ph¬ng ph¸p rÌn kü n¨ng hµnh
v¨n cho häc sinh .
- ViƯc rÌn kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ c¶nh nµy tríc hÕt rÊt thiÕt thùc cho phÇn
lµm v¨n miªu t¶ c¶nh vµ góp phÇn n©ng cao chÊt lỵng bé m«n cho häc sinh . §Ỉc biƯt
viƯc rÌn kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ c¶nh cho häc sinh theo t«i cßn lµ viƯc th¸o gì nh÷ng
víng m¾c, xo¸ ®i mỈc c¶m ng¹i häc v¨n cđa mét sè häc sinh. Tõ ®ã x©y dùng vµ ph¸t
triĨn t×nh yªu víi m«n v¨n häc trong nhµ trêng cho häc sinh. Gióp c¸c em cã ®ỵc t×nh
yªu víi nh÷ng c¶nh vËt b×nh thêng nh: dßng s«ng, c¸nh ®ång, m¸i trêng réng h¬n lµ
t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc trong t©m hån c¸c em häc sinh . Muốn làm được điều đó
học sinh nhất thiết phảøi có một phương pháp , kó năng trong việc làm một bài văn
miêu tả cụ thể
2. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu đề tài: :
- Trên cơ sở áp dụng đề tài vào thực tiễn giảng dạy, học sinh sẽ biết cách làm
mợt bài văn tả cảnh đúng u cầu đề ra, trong đó đảm bảo các ́u tớ nợi dung và
diễn đạt. Cao hơn là học sinh có được niềm say mê môn học được xem là nghệ thuật
1
của ngôn từ này. Một khi các em có được niềm say mê, hứng khởi với môn học thì
hiệu quả, chất lượng giảng dạy bộ môn cũng sẽ được nâng lean.
- Đề tài được nghiên cứu ở phạm vi cấp trường, mà cụ thể là áp dụng cho học
sinh khối 6.

líp 6 so víi ch¬ng tr×nh tiĨu häc mµ c¸c em ®· lµm quen vµ cã nhiỊu nh÷ng kh¸i niƯm
trõu tỵng. Riªng lµm v¨n, ®ßi hái c¸c em ph¶i cã c¸ch viÕt giµ dỈn h¬n, sinh ®éng h¬n
vµ ®Ỉc biƯt trong v¨n miªu t¶ c¶nh ph¶i cã h×nh ¶nh sèng ®éng, thut phơc lßng ng-
êi. ®iỊu ®ã kh«ng thĨ ®i tõ lý thut sang thùc hµnh ngay ®ỵc, bëi t duy cđa løa ti
c¸c em häc sinh líp 6 cßn lµ t duy cơ thĨ, cha tiÕp nhËn ngay ®ỵc nh÷ng kiÕn thøc
trõu tỵng. C¶m quan cđa c¸c em cßn th« s¬ cha cã nhiỊu tÝnh h×nh ¶nh, s¸ng t¹o nghƯ
tht.
- Thùc sù mµ nãi th× c¸c em ®· qu¸ quen víi viƯc thùc hµnh viÕt v¨n d¹ng v¨n
b¶n mÉu vµ t¸i t¹o v¨n b¶n t¬ng tù mÉu ë cÊp tiĨu häc. Cho nªn viƯc s¸ng t¹o mét
v¨n b¶n nghƯ tht ®èi víi c¸c em häc sinh líp 6 lµ viƯc lµm v« cïng khã kh¨n vµ
kh«ng cã høng thó. H¬n n÷a sù say mª ®äc t liƯu v¨n häc cđa c¸c em häc sinh ( thêi
nay) qu¶ lµ Ýt ái, hÇu nh lµ kh«ng cã bëi nh÷ng th«ng tin hiƯn ®¹i: ho¹t h×nh, trun
tranh, ®Ỉc biƯt lµ nh÷ng dÞch vơ In-t¬-nÐt trµn lan cn hót lßng trỴ. §iỊu ®ã ®¬ng
nhiªn lµm nghÌo nµn vèn ng«n tõ nghƯ tht q gi¸ cđa v¨n häc trong mçi häc sinh.
- Trường THCS Đại Ân 2 là một trường thuộc vùng sâu, vùng xa, có nhiều
học sinh là người dân tộc Khơ me nên việc tiếp thu kiến thức còn gặp nhiều khó
khăn đặc biệt là khả năng điễn đạt. Mặt khác, mặt bằng kiến thức cũng khá chênh
lệch giữa các em dẫn đến chất lượng học tập môn Ngữ Văn cũng không đồng đều.
Một số em có biểu hiện không thích học văn, hay học một cách đối phó để lấy
điểm, chưa có niềm say mê cần thiết đối với môn học.
3
Từ những cơ sở trên chúng tôi thiết nghĩ : quá trình rèn kỹ năng làm văn miêu
tả cảnh cho học sinh lớp 6 là một việc làm thiết thực nên làm và làm một cách cặn kẽ
để có hiệu qủa tốt nhất.
II. Nụi dung:
T thc tờ trờn tụi a ra nhng giai phap cu thờ nh sau:
1 .Tr ớc nhất giáo viên cần giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề
bài để xây dựng h ớng làm bài .
Ví dụ :
Vi ờ sau : Em hãy miêu tả quê hơng em vào một buổi chiều nắng đẹp.

văn nhận xét, đánh giá khái quát đầy nghệ thuật về cảnh chung đó.
- Cũng không quên lu ý với học sinh rằng : Lời văn nhận xét, đánh giá khái
quát đầy nghệ thuật là những lời văn sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ sao cho
cảnh tả nổi lên sống động, tự nhiên, hồn hậu, trong sáng sát hợp với yêu cầu của đề
mà phần (1) đã xác định và mang tính biểu cảm của ngời quan sát cảnh.
* Một vài ví dụ cụ thể:
Ví dụ: Tả bao quát cảnh quê hơng em vào một buổi sáng ep tri : Đứng
trên đầu đê, ngắm nhìn toàn cảnh làng quê, tôi nh đang đắm mình trong sắc thu vàng
của chốn quê hơng thanh bình, trù phú.
Hay một ví dụ khác về cảnh quê hơng vào sáng mùa xuân : Đứng giữa cánh
đồng giang rộng cánh tay mà cảm nhận về làng quê. Ôi ! quê hơng tôi đẹp nh một
nàng tiên đang mỉm cời trớc nhân gian. Thật ấm áp, thanh bình đầy sức sống,
- Những ý cốt yếu nhất của một dàn bài văn miêu tả cảnh còn là cụ thể những
cảnh nào? ( Nếu là đề tổng hợp thì cảnh sẽ chia thành nhiều cảnh đơn, nếu là đề tả
cảnh đơn thì cảnh đơn sẽ có có những điểm nổi bật gì? Nh thế nào? )
Học sinh phần lớn thờng sa vào kiểu gặp đâu nói đó và không hề xác định đợc
rằng mình đang tả cảnh có mục đích làm nổi lên diện mạo nh thế nào, có làm bật lên
đợc t tởng chủ đề mà mình đã xác định đợc ở đầu bài yêu cầu không. Để khắc phục đ-
5
ợc tình trạng này tôi cho học sinh luyện kỹ năng xác định, lựa chọn những đặc điểm
tiêu biểu của cảnh sẽ tả .
Ví dụ : Cảnh khu vờn vào buổi sáng ep tri thì có những đặc điểm gì nổi
bật?
Đầu tiên giáo viên cho học sinh xác định chủ đề của cảnh sẽ dựng là một cảnh khu
vờn tơi tốt, đầy hoa thơm trái ngọt, rất thanh bình, dân giã mà mang đợc vẻ trù phú
của chốn quê hơng yêu dấu, đặc biệt cảnh phải mang đợc dáng dấp của thời gian,
không gian mà đề quy định ( có đặc trng theo mua). Sau đó giáo viên hớng cho học
sinh tái hiện từng hình ảnh của khu vờn theo trí tởng tợng nhng phải sát với hiện thực
.
Cảnh giàn thiên lý trớc sân nhà ngào ngạt dậy hơng buổi sớm, hình ảnh cây

mậm xanh tơi, lá non màu xanh nhạt, lá già thì xanh thẫm. ánh nắng chiều chiếu
xuống giàn bầu, bí, cái cốt lá xanh ngắt loc qua một lợt hắt một màu xanh ngọc bích
xuống vờn . Nhãn , bởi , mít và các loại cây khác nữa tất cả đều xanh um tùm, nom
nh chiếc ô khổng lồ , Đó là mau xanh no nắng , no gió và no thức nuôi cây . Vờn cây
lao xao , gió thoảng đâu đây mùi hơng quả chín , hơng hoa ngọt lịm
- Sau mỗi một vài đoạn văn nh thế giáo viên phân tích những hình ảnh ngôn từ
nghệ thuật sáng giá sao cho tạo đợc hứng khởi ở học sinh , kích thích các em thích tìm
, viết những lời văn hay . Có lẽ rèn kỹ năng diễn đạt là một phơng pháp đòi hỏi kỳ
công nhất của ngửụứi giaựo vieõn, nó cần phải mất một quá trình có nhiều bớc .
- Sau khi tạo hớng thú cho học sinh qua cách tiếp xúc với các t liệu chọn lọc ,
chúng tôi mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình thức giáo viên đa ra một loạt
hình ảnh , yêu cầu học sinh dùng lời văn kết hợp biện pháp nghệ thuật so sánh , nhân
hoá , sử dụng những từ láy gợi hình gợi âm để tập diễn đạt .
Ví dụ :
7
Hình ảnh canh ụng -> Canh ụng rụng, dai xa tit, mn mn dang tay
ụm lõy xom lang nh ngi me triu mờn ụm con, cht chiu nhng khụ cc cua
ngi nụng dõn.
Hình ảnh không gian đồng cỏ -> Dọc theo cánh đồng là đồi cỏ may
cứng nhọn trải bạt ngàn nh một tấm thảm bạc phếch nắng ma. Những bông cỏ may
rung rinh nhẹ nhàng trong gió chiều thu mát rợi nh đang biểu diễn một điệu múa
mềm mại nhịp nhàng . Mấy chú chim sẻ tha thẩn trong vùng cỏ may rộng tìm kiếm
sâu bọ và đâu đây tiếng cuốc vọng vào tha thớt rồi tắt hẳn trong không gian đồng quê
mùa thu .
Tiếng chim ngoài bãi -> Ngoài đê , ven ruộng ngô cánh bãi xanh um
một màu lá mớt của ngô xen đỗ , xen cà . Lại có tiếng chim khác nó bay vút lên cao
thả vào không trung nghe mát lành . Nó khoan thai , dìu dặt nh ngón tay thon thả
búng vào dây đàn thập lục , nẩy ra tiếng đồng , tiếng thép lúc đầu vang to sau nhỏ
dần nhỏ dần rồi tắt lịm.
- Giai đoạn luyện kỹ năng diễn đạt nh thế này chúng tôi đặc biệt chú ý đến phép

sự liên tởng tởng tợng phong phú, ý câu trớc với câu sau logic với nhau tạo độ kết về
mặt nghĩa, những câu đoạn cuối thờng là những câu có ý nghĩa sâu sắc , làm đậm nét
cho bức tranh thiên nhiên nên giáo viên hớng cho học sinh biết dành những lời văn
trội hơn vào cuối đoạn.
Cứ theo cách hớng dẫn nh trên giáo viên cho học sinh luyện viết thành nhiều
đoạn cho nhiều cảnh .
5 . Luyện lời văn chuyển cảnh, liên kết đoạn trong văn tả cảnh :
Lời văn chuyển cảnh không nhiều nhng có tác dụng rất lớn trong việc liên kết,
liên hoàn mạch văn, nó đánh giá trình độ khéo léo của cây bút miêu tả cảnh. Giáo
viên coự theồ mách nhỏ cho các em học sinh những thủ thuật chuyển cảnh sau đây :
- Các cảnh nhỏ đợc nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo mô típ liên cảnh
( cảnh kề gần nhau theo tầm quan sát )
9
VD : chỉ một lát con đờng đã dẫn ra tới đầu xom . Xom nha canh ụng
- Chuyển cảnh nhờ những hình ảnh trung gian . VD : Bờ đê cao to vạm vỡ.
Chân đê cỏ mọc thành thảm xanh tốt. Trâu bò thung thăng gặm cỏ, vểnh đôi tai nghe
tiếng sáo trở về. Âm thanh ấy lúc trầm lúc bổng, hoà nhịp với tiếng chim hoạ mi lảnh
lót rắc đều xuống mặt sông. Con sông quê tôI nằm uốn khúc giữa làng rồi chạy dài
bất tận
- Hớng chuyển cảnh theo gam màu . VD : Sáng nay ra trông thấy màu trời có
vàng hơn thờng khi. Màu lúa chín dới đồng vàng suộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng
hoe. Trong vờn lắc l những quả xoan vàng lịm. Từng chiếc lá mít vàng ối. Buồng
chuối đốm quả chín vàng. Bụi mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng
- Chuyển cảnh bằng cách nối âm thanh với không gian . VD : Nối âm thanh của
sự vật bên bờ sông với không gian vắng của bến sông ( lấy động làm nổi tĩnh ): Sóng
vỗ nhẹ hai bên bờ lóc bóc nghe thật vui tai. Trên sông giờ đây có những con thuyền
hối hả cập bến, chất đầy cau tơi, xoài thơm từ các miền đất lạ mang về. Tiếng ngời
lao xao trong tiếng hạ buồm cót két bên bờ sông quê. Chiều dần buông, bến sông trở
về vắng lặng. Những con đò nằm im đợi khách qua sông
- Chuyển cảnh bằng cách liên tởng theo sự quan sát qua các giác quan khác

Sau õy la mụt vai con sụ thụng kờ cu thờ 2 lp tụi thc day nm hoc 2009-
2010, sụ hoc sinh c khao sat la 60 hoc sinh:
+ Học sinh đạt điểm giỏi ( 8 iờm tr lờn) là 5, chiờm ti lờ: 8.3 %
+ Học sinh đạt điểm khá ( 7-8 iờm) la 17, chiờm ti lờ: 28.3%
+ Sụ hoc sinh at iờm trung binh ( 5-6 iờm) la 22, chiờm ti lờ: 36.6 %
+ Sụ hoc sinh at iờm yờu va kem (di 4 iờm) la 16, chiờm ti lờ: 26.6 %
2. ờ xuõt, kiờn nghi:
Từ những kinh nghiệm trên của tôi, tôi xin mạnh dạn đa ra một vài đề xuất
sau :
11
- Khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này về phía giáo viên phải thực sự kiên
trì , mẫu mực trong cách dùng từ, kiên trì trong việc kiểm tra, đánh giá, sửa chỉnh
các phần viết luyện kỹ năng của các em. Mặt khác giáo viên cũng phải kiên trì su tầm
, chọn lọc t liệu giá trị để cung cấp cho các em đồng thời tìm cách hớng các em cách
vận dụng sáng tạo những t liệu để biến thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi
học sinh.
- Về phía học sinh phải nhiệt tình, tự giác trau dồi vốn từ, ngôn từ nghệ thuật
bằng cả trái tim. Phải quan sát tinh tế những cảnh vật thiên nhiên thờng nhật, phải t-
ởng tợng phong phú và cần phải nhập tâm vào cảnh vật để có đợc những cảm xúc
chân thực với cảnh vật thiên nhiên khi miêu tả .
Để bồi dỡng tình yêu văn cho học sinh nói chung, làm giàu vốn ngôn ngữ miêu
tả cho các em học sinh khối 6 nói riêng chúng tôi còn có những mong muốn :
- Trớc hết giáo viên Ngữ văn trong cùng khối phải su tầm t liệu miêu tả thành
những cuốn t liệu quí để lu giữ trong tủ sách nhà trờng. Nhà trờng cũng cung cấp
thêm những tài liệu về văn miêu tả cho học sinh THCS để làm giàu cho tủ sách. Học
sinh cũng tự giác su tầm những đoạn văn, bài văn miêu tả có giá trị, phô to 2 bản ,
giữ 1 bản để học , 1 bản nộp tủ sách nhà trờng .
- Sau đó nhà trờng thờng xuyên tổ chức cac hoat ụng cho HS tim oc t liờu
t tu sach nha trng (iờu kiờn co thờ)
3. Li kờt: