BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
TRẦN VĂN DƯƠNG NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG QUẢN LÝ VÀ PHÂN CẤP
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO CÁC DỊCH VỤ CÔNG CHỦ YẾU
TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
HÀ NỘI – 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
TRẦN VĂN DƯƠNG

NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG QUẢN LÝ VÀ PHÂN CẤP
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO CÁC DỊCH VỤ CÔNG CHỦ YẾU

Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

ii
LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia ñình, anh em và những người
thân của tôi ñã ñảm bảo cho tôi về vật chất và không ngừng ñộng viên, cổ vũ
tôi về tinh thần trong suốt những năm tháng học tập và thời gian thực hiện ñề
tài nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo – Người hướng dẫn khoa học
PGS. TS Lê Hữu Ảnh - Bộ môn Tài chính – Khoa Kế toán và Quản trị kinh
doanh, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã hướng dẫn khoa học và tận
tình giúp ñỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện ñề tài và hoàn chỉnh luận văn
tốt nghiệp.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới toàn thể Thầy giáo, Cô giáo trong và ngoài
khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh, trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội và
các ban ngành huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, cùng những tập thể và cá
nhân ñã giúp ñỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn./.

Hà Nội, ngày tháng năm 2011

2.1.1 Lý luận về ngân sách nhà nước................................................................ 5

2.1.2 Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ...................................................13

2.1.3 Dịch vụ công trong phát triển kinh tế - xã hội.......................................23

2.2. Cơ sở thực tiễn ………………………………………………………….30
2.2.1 Thực trạng hoạt ñộng dịch vụ công ở Việt Nam....................................30

2.2.2 Cung cấp dịch vụ công ở nông thôn Việt Nam...................................... 32

2.2.3 ðánh giá hiện trạng cung cấp dịch vụ công ở Việt Nam.......................35

3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............40

3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu …………………………………………...40
3.1.1 ðiều kiện tự nhiên.................................................................................. 40

Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

iv
3.1.2 ðiều kiện kinh tế - xã hội của huyện
.....................................................43

3.2. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………….53
3.2.1 Khung phân tích.....................................................................................53

3.2.2 Thu thập tài liệu nghiên cứu...................................................................54

3.2.3 Hệ thống các chỉ tiêu..............................................................................56


4.3.2 ðánh giá quá trình cung câp dịch vụ công tại huyện Yên Dũng ...........95

Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

v
4.4 Giải pháp tăng cường quản lý và phân cấp ngân sách cho dịch vụ công
chủ yếu trên ñịa bàn huyện Yên Dũng tỉnh Bắc Giang ……………………103
4.4.1 Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội huyện Yên Dũng...............103

4.4.2 Những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý và phân cấp ngân
sách cho các dịch vụ công chủ yếu của huyện Yên Dũng ñến năm 2015 ....105

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................111

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 120

PHỤ LỤC.....................................................................................................123Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADB Ngân hàng phát triển châu Á
ANQP An ninh quốc phòng
ASXH An sinh xã hội
ATGT An toàn giao thông
BHXH Bảo hiểm xã hội

TM Thương mại
TS Thủy sản
TT Thông tư
TTCN Tiểu thủ công nghiệp
TTg Thủ tướng Chính phủ
TTLT Thông tư tiên tịch
UB MTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc
UBND Ủy ban nhân dân
VH-XH Văn hóa xã hội
XDCB Xây dựng cơ bản

Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT Tên bảng Trang

3.1. Tình hình sử dụng và phân bổ ñất ñai huyện Yên Dũng giai ñoạn
2008 – 2010…………………………………………………………….44

3.2. Tình hình lao ñộng và sử dụng lao ñộng của huyện Yên Dũng giai ñoạn
2008 – 2010…………………………………………………………….47

3.3. Giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Yên Dũng năm 2008 –
2010…………………………………………………………………….52

3.4. Nguồn số liệu thu thập phục vụ nghiên cứu…………………………….55

4.1. Trình ñộ và cơ cấu cán bộ huyện Yên Dũng trong các dịch vụ công
giai ñoạn 2008 – 2010…………….……………………………………62


3.1. Cơ cấu sử dụng ñất ñai năm 2010 ……………………………………...45

3.2. Cơ cấu giá trị sản xuất huyện Yên Dũng năm 2008, 2009, 2010……….50

4.1. Tổng hợp thu NSNN huyện Yên Dũng…………………………………66

4.2. Cơ cấu chi ngân sách nhà nước huyện Yên Dũng năm 2010…………...69

4.3. Chi NSNN huyện Yên Dũng cho một số sự nghiệp công chủ yếu giai
ñoạn 2008 – 2010………………………………………………………72

4.4. Cơ cấu chi NSNN huyện Yên Dũng cho sự nghiệp VH – XH năm
2010…………………………………………………………………… 80

4.5. Chi NSNN huyện cho một số sự nghiệp huyện Yên Dũng giai ñoạn
2008 – 2010…………………………………………………………….88Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

x
DANH MỤC HÌNH

STT Tên hình Trang
2.1. Sơ ñồ tổ chức ngân sách Nhà nước…….………………………………...9

2.2. Phạm vi dịch vụ công trên thế giới và ở Việt Nam……………………..28

2.3. Mức ñộ hài lòng của các dịch vụ công giảm sút, 2006 – 2008…………38

sách ñịa phương (NSðP). NSðP bao gồm ngân sách cấp tỉnh, ngân sách cấp
huyện, ngân sách cấp xã. Việc phân cấp quản lý NSðP là một phần quan
trọng trong phân cấp quản lý ngân sách ở nước ta.
Phân cấp NSNN là vấn ñề ñược Nhà nước rất quan tâm. Tùy ñiều kiện
của từng ñịa phương mà việc phân cấp quản lý ngân sách giữa các cấp chính
quyền ñịa phương khác nhau. Hiệu quả của việc phân cấp quản lý ngân sách ở
ñịa phương có ảnh hưởng rất lớn ñến sự phát triển chung của cả nước, nếu
việc phân cấp quản lý các cấp chính quyền ñịa phương tốt không những ñảm
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

2
bảo việc thực hiện tốt ñược các nhiệm vụ ñề ra mà còn thể hiện sự tự chủ,
sáng tạo của ñịa phương trong việc sử dụng ngân sách.
Tuy nhiên với phân cấp quản lý ngân sách ở ñịa phương ngoài những
thành tựu ñạt ñược vẫn còn tồn tại những bất cập cần phải ñược hoàn thiện, ñể
ñảm bảo việc phân cấp quản lý ngân sách hiệu quả hơn góp phần phát triển
KT – XH ở ñịa phương.
Quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, xây dựng NSNN lành mạnh,
củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả tiền của của Nhà
nước; tăng tích luỹ ñể thực hiện công nghiệp hoá - hiện ñại hoá (CNH –
HðH) ñất nước theo ñịnh hướng XHCN, ñáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế,
xã hội, nâng cao ñời sống của nhân dân; ñảm bảo quốc phòng, an ninh, ñối
ngoại, Luật Ngân sách nhà nước - một ñạo luật quan trọng trong hệ thống tài
chính - ñã ñược Quốc hội khoá IX, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 20-3-1996,
ñánh dấu mốc lịch sử quan trọng trong công tác quản lý, ñiều hành NSNN ở
nước ta, tạo cơ sở pháp lý cao nhất cho hoạt ñộng của NSNN.
Huyện Yên Dũng là huyện nông thôn miền núi nhưng có nhiều nguồn
lực tự nhiên, KT – XH và cũng là vùng trọng ñiểm về an ninh lương thực của
tỉnh Bắc Giang. ðể ñảm bảo vấn ñề ñó, hàng loạt các chính sách KT – XH
ñều phải ban hành theo trong ñó ñặc biệt là hệ thống quản lý ngân sách cho

1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 ðối tượng nghiên cứu
ðối tượng nghiên cứu là hệ thống quản lý và phân cấp NSNN cho các
dịch vụ công chủ yếu phạm vi huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

4
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung: ðề tài tập trung nghiên cứu về hệ thống tổ chức
và phân cấp ngân sách cho các dịch vụ công trên ñịa bàn huyện Yên Dũng.
Phạm vi về không gian: ðề tài ñược thực hiện nghiên cứu trên ñịa bàn
huyện Yên Dũng - tỉnh Bắc Giang.
Phạm vi về thời gian: Những thông tin, số liệu thu thập phục vụ ñề tài
nghiên cứu hệ thống quản lý và phân cấp NSNN cho các dịch vụ công chủ
yếu thời kỳ 2008 - 2010, nghiên cứu ñề xuất, phương hướng và giải pháp phát
triển cho thời kỳ 2010 - 2015.

Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

5
2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

2.1 Cơ sở lý luận
2.1.1 Lý luận về ngân sách nhà nước
2.1.1.1 Khái niệm cơ bản
Thuật ngữ “Ngân sách Nhà nước” có từ lâu và ngày nay ñược dùng khá
phổ biến trong ñời sống kinh tế, xã hội. Từ trước tới nay thường có những
quan ñiểm khác nhau về NSNN.
NSNN là một văn kiện tài chính mô tả các khoản thu, chi của chính
phủ, ñược thiết lập hàng năm. Nhiều nhà nghiên cứu kinh tế hiện ñại thì cho

kiện KT - XH và nhiệm vụ của Nhà nước trong mỗi thời kỳ tương ứng
(Nguyễn Ngọc Hùng, 1998).
Việc tạo lập và sử dụng quỹ NSNN luôn gắn với quyền lực của nhà
nước và ñược nhà nước tiến hành trên cơ sở luật ñịnh.
ðặc ñiểm này thể hiện tính pháp lý tối cao của NSNN. Việc ban hành,
sửa ñổi, bổ sung hay bãi bỏ một khoản thu, chi nào ñó của NSNN cũng chỉ có
một cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước quyết ñịnh. Mặt khác, tính
quyền lực của nhà nước ñối với NSNN nước còn thể hiện ở chỗ chính phủ
không thể thực hiện thu, chi ngân sách một cách tùy tiện mà phải dựa trên cơ
sở pháp lý ñã ñược xác ñịnh trong các văn bản pháp luật do cơ quan quyền
lực của nhà nước ban hành.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

7
NSNN luôn gắn chặt với sở hữu nhà nước, nhằm thực hiện các chức
năng của nhà nước, luôn chứa ñựng lợi ích chung, lợi ích công cộng. Hoạt
ñộng của NSNN ñược biểu hiện cụ thể bằng các hoạt ñộng thu chi, trong ñó:
Thu NSNN bao gồm những khoản tiền Nhà nước huy ñộng vào ngân
sách ñể thỏa mãn nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Chính là quá trình tạo lập và
sử dụng quỹ tiền tệ ñặc biệt, quỹ này thuộc sở hữu nhà nước.
Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm ñảm bảo thực
hiện chức năng của nhà nước theo những nguyên tắc nhất ñịnh. Chính là việc
sử dụng quỹ này chi tiêu cho những hoạt ñộng của bộ máy quản lý hành chính,
quốc phòng, an ninh, chi cho xây dựng và phát triển hạ tầng, các vấn ñề phúc
lợi công cộng, về sự nghiệp xã hội trước mắt và lâu dài. Tất cả những khoản
chi ñó ñều nhằm thực hiện chức năng nhiệm vụ của nhà nước. Kết quả các
khoản chi này không nằm ngoài mục ñích ñảm bảo một xã hội ổn ñịnh, nền
kinh tế tăng trưởng bền vững và phúc lợi công cộng ñược nâng cao. Do vậy,
hoạt ñộng của NSNN luôn chứa ñựng lợi ích công cộng, lợi ích toàn xã hội.
Hoạt ñộng thu chi NSNN ñược thực hiện theo nguyên tắc không hoàn

thực tế hơn, Nhà nước ñã phân bổ ngân sách về các cơ sở, các cấp quản lý.
Trên cơ sở các cấp, các ngành tự cân ñối thu chi ñúng quy ñịnh và phải báo
cáo thường xuyên về việc sử dụng ngân sách lên cấp trên. Các cấp chính
quyền ñược phân bổ sử dụng ngân sách lần lượt theo các ñơn vị hành chính
như cấp tỉnh, thành phố; cấp huyện và cấp xã. NSNN ñược phân chia quản
lý theo các cấp như vậy gọi là NSNN các cấp.
Từ ðại hội ðảng toàn quốc lần thứ IV, vai KT - XH của chính quyền
cấp huyện ñược ñề cao. Chính vì thế, bên cạnh NSTW, Ngân sách huyện
(quận), ngân sách xã (phường) ñược hình thành trong hệ thống NSNN.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

9
NSTW bao gồm các ñơn vị dự toán thuộc cấp trung ương. Mỗi Bộ, cơ
quan ngang Bộ và mỗi cơ quan trung ương là một ñơn vị dự toán của NSTW.
NSðP là tên chung ñể chỉ các cấp ngân sách của các chính quyền bên
dưới phù hợp với ñịa giới hành chính các cấp. Trong ñó ngân sách cấp huyện
huyện, quận vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành ngân
sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và là nguồn tài chính cho các
nhiệm vụ của chính quyền nhà nước ở mỗi ñịa phương và hỗ trợ chuyển giao
nguồn tài chính cho chính quyền cấp dưới.
Hiện nay, theo Luật Ngân sách nhà nước, hệ thống NSNN gồm NSTW
và NSðP (hình 2.1).
Thực hiện những ñổi mới to lớn ñó, ñặt ra cho NSNN những yêu cầu
to lớn và quan trọng ñòi hỏi phát huy vai trò tích cực trong phát triển KT -
XH. NSNN là công cụ chủ yếu phân bổ trực tiếp hoặc gián tiếp các nguồn
tài chính quốc gia, ñịnh hướng phát triển sản xuất, hình thành cơ cấu kinh
tế mới, thúc ñẩy tăng trưởng kinh tế ổn ñịnh và bền vững.
NSNN là công cụ ñiều tiết thị trường, bình ổn giá cả và kiềm chế lạm
phát, ñiều chỉnh thu nhập, giải quyết các vấn ñề xã hội. NSðP cấp huyện có
vai trò quan trọng trong tạo ñựng kết cấu hạ tầng nông thôn mới. Quá trình
CNH - HðH ñất nước tất yếu sẽ thay ñổi KT - XH và có tác ñộng sâu sắc tới
nông thôn.
2.1.1.4 Vị trí, vai trò của ngân sách nhà nước cấp huyện
Từ ðại hội ðảng toàn quốc lần thứ IV năm 1976, vai trò KT - XH của
chính quyền cấp huyện ñược nâng cao. Chính vì thế, bên cạnh NSTW, ngân
sách cấp huyện (quận) ñã ñược hình thành lập nằm trong hệ thống NSNN.
Thực tế ñã chứng minh vai trò vô cùng quan trọng của NSNN cấp
huyện. Do ñó, năm 1983 ngân sách xã (phường) ñược hình thành và nằm
trong hệ thống NSNN.
a. Vị trí của ngân sách cấp huyện
Cấp huyện là cấp chính quyền trung gian, là cầu nối quan trọng ñể tiếp
thu chính sách, pháp luật của nhà nước chuyển tải xuống cấp xã, phường. Cấp
huyện thực hiện chính sách pháp luật của nhà nước, giải quyết và nắm bắt
việc thực hiện cơ sở, tổng hợp thông tin báo cáo cấp trên. ðể thực hiện ñược
chức năng của mình, NSNN cấp huyện cũng có những vị trí quan trọng ñó là:
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

11
Thứ nhất: Ngân sách huyện là công cụ ñiều chỉnh, ñiều tiết hoạt ñộng
kinh tế - xã hội ñi ñúng hướng, ñúng chính sách, chế ñộ. Nhờ có ngân sách cấp
huyện mà các hoạt ñộng diễn ra ở các ñịa phương mới ñảm bảo kịp thời, mới
ñáp ứng ñược yêu cầu quản lý xã hội. Nếu không có NSNN cấp huyện, nhiều

lý, kinh tế thuận lợi cho mọi hoạt ñộng sản xuất kinh doanh của các thành
phần kinh tế trên ñịa bàn huyện vận hành thuận lợi.
Về văn hóa – xã hội: chính quyền huyện tổ chức thực hiện các chương
trình xóa mù chữ phổ cập giáo dục bằng việc tạo ra các trường lớp cho các
cháu học tập, thực hiện các chương trình quốc gia về bảo vệ chăm sóc trẻ em
và nhân dân, chương trình kế hoạch hóa gia ñình, phòng chống tệ nạn xã hội,
xóa ñói giảm nghèo thực hiện ASXH. Chính quyền huyện phải trực tiếp quản
lý và phối hợp với các xã trong huyện việc quản lý hành chính, quản lý hộ
tịch, hộ chiếu, trật tự trị an,...
Như vậy, NSNN cấp huyện thay mặt cho NSNN các cấp trên ñể xây
dựng, phát triển ñời sống KT - XH của nhân dân trong huyện. Nó có vai trò như
một NSNN thu nhỏ, nó giải quyết các vấn ñề liên quan ñến NSNN trong phạm
vi cấp huyện. Nếu không có NSNN cấp huyện thì nền KT - XH của huyện sẽ
khó có thể ñược xây dựng, ñầu tư, quản lý một cách sát sao và hiệu quả.
ðặc biệt với các vùng nông thôn, NSNN cấp huyện càng có vai trò
quan trọng. Bởi lẽ các vùng này nằm xa trung tâm của tỉnh, trung ương. Nếu
có vấn ñề cần ñến NSNN thì phải mất một khoảng thời gian chờ ñợi khá lâu.
Do ñó, NSNN sẽ giảm hiệu quả, giảm vai trò ñối với nhân dân các huyện có
ñịa hình phức tạp, vùng sâu, vùng xa. Hơn nữa, ñối với các vùng nông thôn
KT - XH kém phát triển. Việc tự túc lấy thu bù chi trong huyện là không thể.
Ở những vùng này, nguồn thu gần như không có, hoặc có thì cũng không
ñáng kể trong khi ñiều kiện KT - XH khó khăn cần phải có sự hỗ trợ, ñầu tư
rất lớn từ NSNN.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………

13
2.1.2 Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
2.1.2.1 Khái niệm của phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
Cùng với việc phân cấp về quản lý hành chính và kinh tế, quản lý ngân
sách cũng ñược thực hiện và phù hợp với quản lý kinh tế và hành chính. Phân