BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM Nguyễn Thị Thu Hà THIẾT KẾ SÁCH GIÁO KHOA
ĐIỆN TỬ LỚP 10 - NÂNG CAO
CHƯƠNG “NHÓM HALOGEN”
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học hóa học
Mã số: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRỊNH VĂN BIỀU
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNTT : công nghệ thông tin
CSS : cascading Style Sheets – Bảng kiểu xếp chồng
GV : giáo viên
HS : học sinh
HTML : hypertext Markup Language – Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản
ICT : information and communication technology – Công nghệ thông
tin và truyền thông
PPDH : phương pháp dạy học
SGK : sách giáo khoa
THPT : trung học phổ thông
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là điều kiện để phát huy
nguồn lực con người và là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong thời đại hiện nay, Việt Nam đã là
thành viên chính thức của Tổ chức thương mại thế giới WTO, thì giáo dục lại cần
phải phát triển hơn nữa để góp phần đào
tạo những thế hệ con người Việt Nam mới
năng động, sáng tạo, có khả năng hội nhập toàn cầu, tự lập trong suốt cuộc đời…
Nhưng, biển học thì vô bờ mà bất cứ trường học nào cũng chỉ có thể cung cấp cho
con người khối lượng tri thức có giới hạn. Vậy nên học sao đây trong thời đại bùng
nổ công nghệ thông tin như hiện nay, kiến thức nhân loại tăng lên vùn vụt, mỗi
ngà
y một nhiều? Nên chăng cách giải quyết tốt nhất là rèn luyện cho học sinh khả
Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT.
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
-
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
-
Thiết kế sách giáo khoa điện tử chương “Nhóm Halogen”.
-
Thực nghiệm sư phạm để đánh giá kết quả của đề tài.
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Nội dung sách giáo khoa điện tử được giới hạn trong chương “Nhóm
Halogen” hóa học lớp 10 nâng cao THPT.
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu khai thác tốt các nguồn tài nguyên dạy học từ sách giáo khoa, sách tham
khảo, các phim thí nghiệm và từ mạng internet kết hợp với việc sử dụng máy vi tính
và các phần mềm thì sẽ thiết kế được sách giáo khoa điện tử có nội dung hấp dẫn,
giao diện đẹp kích t
hích hứng thú tự học của học sinh, từ đó góp phần nâng cao chất
lượng dạy học.
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết
-
Đọc và nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài.
-
Truy cập thông tin trên internet.
-
Sử dụng các phần mềm tin học.
-
Phân tích và tổng hợp.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
-
nâng cao chất lượng dạy học, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
4. Phạm Duy Nghĩa (2006), Thiết kế Web site phục vụ việc học tập và ôn tập
chương nguyên tử cho học si
nh lớp 10 bằng phần mềm Macromedia Flash và
Dreamweaver, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
5. Nguyễn Ngọc Anh Thư (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia
Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để tạo trang web hỗ trợ
cho học sinh trong việc tự học môn hóa học lớp 11 nhóm Nitơ chương trình
phân ban thí điểm, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
6. Phạm Thị Phương Uyên (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia
Dreamweaver MX 2004 và M
acromedia Flash MX 2004 thiết kế website hỗ
trợ cho việc học tập và củng cố kiến thức cho học sinh môn hoá học nhóm oxi
– lưu huỳnh chương trình cải cách, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
7. Đỗ Thị Việt Phương (2006), Ứng dụng Macromedia Flash MX 2004 và
Dreamweaver MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho hoạt động tự học hoá
học của học sinh phổ thông trong chương halogen lớp 10, Khóa luận tốt
nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
8. Lê Thị Xuân Hương (2007), Thiết kế website hỗ trợ việc dạy và tự học chương
Hal
ogen lớp 10 THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
9. Trịnh Lê Hồng Phương (2008), Thiết kế học liệu điện tử chương oxi – lưu
huỳnh lớp 10 hỗ trợ hoạt động tự học hóa học cho học sinh trung học phổ
thông, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
10. Nguyễn Thị Ánh Mai (2006), Thiết kế sách giáo khoa điện tử (
E-book) các
chương về lý thuyết chủ đạo sách giáo khoa hoá học lớp 10 THPT, Luận văn
Thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
Các website này đều có điểm chung là giúp HS có một công cụ tự học hiệu quả.
Mặc dù vậy, các tác giả chưa quan tâm nhiều đến một số vấn đề sau:
đời.
7. Gắn dạy học với nghiên cứu khoa học với mức độ ngày càng cao (theo
sự phát triển của HS, theo cấp học, bậc học).
Trong 7 xu hướng đổi mới trên thì việc phát huy tính tích cực và khả năng
tự học của HS đang là những xu hướng đổi mới quan trọng về phương pháp dạy và
học hiện nay (xu hướng 1 và 6).
1.2.2. Đổi mới PPDH với sự hỗ trợ của
công nghệ thông tin
Trong báo cáo về “Công nghệ thông tin trong giáo dục” của Quách Tuấn
Ngọc (2/11/2005)[24], tác giả đã đưa ra một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy
và học với sự hỗ trợ của CNTT:
a. Xu hướng đổi mới nhờ CNTT
Bảng 1.1. Xu hướng đổi mới nhờ CNTT
Từ Đến
Xây dựng trường lớp với bảng, bàn… Một hạ tầng tri thức (trường học, phòng
thí nghiệm, radio, TV, Internet)
Các lớp học Từng người học một (tính cá thể)
Giáo viên như là người cung cấp tri
thức
Giáo viên như là người hướng dẫn và
tạo điều kiện tìm tri thức
Bộ sách giáo khoa và một vài đồ dùng
phụ trợ nghe nhìn tương tự (radio-
cassette…)
Dụng cụ đa phương tiện Multimedia (in
ấn, âm thanh, thiết bị số...) và nguồn
1.3. Tự học
1.3.1. Tự học là gì?
Theo từ điển Giáo dục học – NXB Từ điển Bách khoa 2001 [16], tự học là:
“…quá trình tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực
hành…”.
Tiến sĩ Võ Quang Phúc cho rằng: “Tự học là một bộ phận của học, nó
cũng được hình thành bởi những thao tác, cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của người
học trong hệ thống tương tác của hoạt động dạy học. Tự học phản ánh rõ nhất nhu
cầu bức xúc về học tập của người học, phản ánh tính tự giác và sự nỗ lực của người
học, phản ánh năng lực tổ chức và tự điều khiển của người học nhằm đạt đư
ợc kết
quả nhất định trong hoàn cảnh nhất định với nồng độ học tập nhất định”.
Tự học thể hiện bằng cách tự đọc tài liệu giáo khoa,
sách báo các loại,
nghe radio, truyền hình, nghe nói chuyện, báo cáo, tham quan bảo tàng, triễn lãm,
xem phim, kịch, giao tiếp với những người có học, với các chuyên gia và những
người hoạt động thực tiễn trong các lĩnh vực khác nhau. Người tự học phải biết cách
lựa chọn tài liệu, tìm ra những điểm chính, điểm quan trọng trong các tài liệu đã
đọc, đã nghe, phải biết cách ghi chép những điều cần thiết, biết viết tóm tắt và làm
đề cương, biết cách tra cứu từ điển và sách tham khảo, biết cách làm việc trong thư
viện… Đối với HS, tự học còn thể hiện bằng cách tự làm các bài tập chuyên môn,
các câu lạc bộ, các nhóm thực nghiệm và các hoạt động ngoại khóa khác. Tự học
đòi hỏi phải có tính độc lập, tự chủ, tự giác và kiên trì cao.
1.3.2. Các hình thức của tự học
Theo TS. Trịnh Văn Biều [8]
, có 3 hình thức tự học:
- Tự học không có hướng dẫn: Người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu,
thầy trong cộng đồng lớp học. Tự thể hiện, hợp tác với bạn , đó là thời (II) của chu
trình học.
Thời (II): Tự thể hiện, hợp tác với bạn và thầy
Qua thời (I), chủ thể đã tự thể hiện mình bằng cách tự đặt mình vào tình
huống, bằng sắm v
ai, bằng văn bản của sản phẩm học ban đầu. Giờ đây, cần tiếp tục
tự thể hiện để hợp tác với các bạn và thầy bằng cách tự trình bày và bảo vệ sản
phẩm học của mình, hỏi bạn và thầy về những gì đã tự hỏi mà không tự trả lời được,
tỏ rõ thái độ của mình trước chủ kiến của bạn; tham
gia tranh luận. Tranh luận có
trọng tài, có kết luận của thầy. Tranh luận và kết luận của thầy sẽ cho phép chủ thể
bổ sung sản phẩm ban đầu của mình thành một sản phẩm khách quan hơn, có tính
hợp tác, xã hội, nhất là thông qua việc “tự kiểm tra, tự điều chỉnh” ở thời (III) dưới
đây.
Thời (III): Tự kiểm tra, tự điều chỉnh
Thảo luận ở cộng đồng lớp và kết luận của thầy đã cung cấp thông tin
phản hồi về sản phẩm học ba
n đầu của chủ thể, lấy đó làm cơ sở cho người học so
sánh, đối chiếu, tự kiểm tra lại sản phẩm học, tự đánh giá, tự phê bình và cuối cùng
tổng hợp, chốt lại vấn đề rồi tự sửa sai, điều chỉnh, hoàn chỉnh thành sản phẩm khoa
học, và tự rút kinh nghiệm về cách học, cách tư duy, cách giải quyết vấn đề của
m
ình, sẵn sàng bước vào một tình huống học mới.
Chu trình học ba thời “Tự nghiên cứu – Tự thể hiện, hợp tác với bạn và
thầy – Tự kiểm tra, tự điều chỉnh” – thực chất cũng chính là con đường “Nhận biết,
phát hiện vấn đề, định hướng giải quyết và giải quyết vấn đề” của việc nghiên cứu
khoa học – con đường xoắn ơristic kiểu học trò ở tầm vóc và trình độ của người
học, dẫn dắt người học đến tri thức khoa
học, đến chân lý mới (chỉ mới đối với
người học) và chỉ có thể diễn ra dưới sự hướng dẫn của thầy.
học, tự học, tự nghiên cứu, tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo của chủ thể, dưới
sự hướng dẫn hợp lý của nhà giáo.
Ba thời cũng có thể xem
như là ba cách học tổng quát: cách tự nghiên
cứu, cách học hợp tác, cách tự kiểm tra, tự điều chỉnh.
Chu trình học ba thời bắt đầu từ “Tự nghiên cứu” dưới sự hướng dẫn của
thầy, qua các thời “Tự thể hiện, hợp tác với bạn và thầy” và “Tự kiểm tra, tự điều
chỉnh” rồi trở lại “Tự nghiên cứu” ở một tình huống học mới, ở t
rình độ cao hơn
trình độ ban đầu “một ít”, theo con đường xoắn ốc nhiều tầng từ tự học đến học hợp
tác rồi trở lại tự học để dần dần kiến tạo cho bản thân chủ thể trình độ và năng lực
tự học, tự nghiên cứu, năng lực tư duy, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề.
Tổng thể c
ác chu trình học là “cuộc hành trình nội tại” phát triển bền
vững ở mỗi người học năng lực tự học và thói quen tự học suốt đời “để hiểu”, “để
làm”, “để hợp tác cùng chung sống” và “để làm người” lao động tự chủ, năng động
và sáng tạo của thế kỷ XXI.
1.3.4. Vai trò của tự học
Tự học là một giải pháp khoa học giúp giải quyết mâu thuẫn giữa khối
lượng kiến thức đồ sộ với quỹ thời gian ít ỏi ở nhà trường. Nó giúp khắc phục
nghịch lý: học vấn thì vô hạn mà tuổi học đường thì có hạn.
Tự học là giúp tạo ra tri thức bền vững cho mỗi người bởi lẽ nó là kết quả
của sự hứng thú, sự tìm tòi, nghiên cứu và lựa chọn. C
ó phương pháp tự học tốt sẽ
đem lại kết quả học tập cao hơn. Khi HS biết cách tự học, HS sẽ “có ý thức và xây
dựng thời gian tự học, tự nghiên cứu giáo trình, tài liệu, gắn lý thuyết với thực
hành, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, biến quá trình đào tạo thành quá
trình tự đào tạo” [21, tr.25].
Tự học của HS THPT còn có vai trò quan trọng đối với yêu cầu đổi mới
đó, tự học qua mạng ra đời nhằm cung cấp sự hướng dẫn cho bất cứ ai muốn học
một chương trình nào đó hoặc xem lại, bổ sung, mở rộng phần kiến thức đã học ở
trường lớp.
Sự hướng dẫn này có cấp độ chung và cấp độ cụ thể. Cấp độ chung
hướng dẫn học về các mặt tư tưởng, quan điểm, phương pháp luận, những phương
pháp chung nhất, phổ biến nhất. Cấp độ cụ thể hướng dẫn học môn cụ thể, từng bài
học cụ thể. Cấp độ chung soi sáng cho cấp độ cụ thể và cấp độ cụ thể min
h họa,
củng cố cấp độ chung. Cả hai cấp độ hướng dẫn này khi vào học sẽ hòa quyện vào
nhau, tác động lẫn nhau để tạo nên một phong cách tự học có hiệu quả, người học
sẽ có trong tay một công cụ cơ bản để học suốt đời. Một sự hướng dẫn được coi là
có hiệu quả nếu người tiếp thu thật sự chủ động khiến cho yêu cầu “đư
ợc hướng
dẫn” cũng sẽ giảm dần cho đến khi người học có thể tự học hoàn toàn.
Việc tự học qua mạng sẽ giúp người học không bị ràng buộc vào thời khóa
biểu chung, một kế hoạch chung, có thời gian để suy nghĩ sâu sắc một vấn đề, phát
hiện ra những khía cạnh xung quanh vấn đề đó và ra sức tìm tòi học hỏi thêm. Dần
dần, cách tự học đó trở thành thói quen, gi
úp người học phát triển được tư duy độc
lập, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo.
Tự học qua mạng giúp người học có thể tìm kiếm nhanh chóng và dễ dàng
một khối lượng lớn thông tin bổ ích. Về mặt này, người học hoàn toàn thuận lợi so
với việc tìm kiếm trên sách báo.
Với tính năng siêu liên kết và giao diện thân thiện, website sinh động, hấp
dẫn, tiện dụng c
ho người học góp phần nâng cao hứng thú học tập.
* Tóm lại, có thể nói tự học chính là con đường để mỗi chúng ta tự khẳng định
khả năng của mình. Nó có ý nghĩa quyết định quan trọng đối với sự thành đạt của
mỗi người. Tuy tự học có một vai trò hết sức quan trọng nhưng tự học của HS cũng
không thể đạt được kết quả cao nhất nếu không có sự hướng dẫn, chỉ dạy của người
thiết bị kỹ thuật cao cấp, hầu hết các sách in giấy thông thường đều có thể được làm
thành sách điện tử. Chính vì vậy mà ngày nay, không khó khăn lắm để chúng ta tìm
một tác phẩm nổi tiếng để đọc trực tiếp trên mạng hay tải về máy tính để đọc theo
dạng e-book.
Nhược điểm của e-book
- Giống như e-mail (thư điện tử) e-book chỉ có thể dùng các công cụ máy
tính như máy vi tính, máy trợ giúp kỹ thuật số cá nhân (palm, pocket pc…) để xem.
- Không giống như sách in thông thường, sách điện tử cũng có những
“định dạng” khác nhau. Nói một cách dễ hiểu là sách có nhiều tập tin mở rộng như
.pdf, .prc, .lit, … Những tập tin này sở dĩ khác nhau vì chúng được làm từ những
chương trình khác nhau và vì thế, muốn đọc được chúng, ta cần phải có những
chương trình tương ứng.
1.4.2. Mục đích thiết kế e-book
Thiết kế sách giáo khoa điện tử (e-book) hỗ trợ cho hoạt động tự học hóa
học của HS phổ thông như là một công cụ tự học thích hợp từ đó nâng cao hiệu quả
tự học thông qua những kiến thức được minh họa một cách sinh động, hấp dẫn.
Ngoài ra, khi GV ứng dụng ICT trong dạy học hóa học có thể sử dụng sách giáo
khoa điện tử như là một tài liệu tham
khảo.
1.4.3. Các yêu cầu thiết kế e-book
Việc thiết kế e-book phục vụ cho giáo dục đòi hỏi phải đáp ứng những
đặc trưng riêng về mặt nghe, nhìn, tương tác; do đó theo Nguyễn Trọng Thọ [37] để
đáp ứng nhu cầu tự học, chúng ta phải tuân theo đầy đủ các bước của việc thiết kế
dạy học (ADDIE là chữ viết tắt của 5 bước):
1. Analysis (phâ
n tích tình huống để đề ra chiến lược phù hợp):
Hiểu rõ mục tiêu.
5. Evaluation (lượng giá):
Đánh giá hiệu quả huấn luyện thường sử dụng mô hình bốn bậc do
Donald Kirkpatrick phát triển (1994). Theo mô hình này, quá trình lượng giá luôn
được tiến hành theo thứ tự vì thông tin của bậc trước sẽ làm nền cho việc lượng giá
ở bậc kế tiếp:
Bậc 1: Phản ứng tích cực hay tiêu cực (Reactions).
Bậc 2: Hiệu quả học tập (Learnings).
Bậc 3: Khả năng chuyển giao hay chuyển đổi (Transfers).
Bậc 4: Kết quả thực tế (Results).
Hình 1.2. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick
1.4.4. Các phần mềm thiết kế e-bo
ok
1.4.4.1. Macromedia Dreamweaver 8 [32]
, [33], [54]
Dreamweaver là công cụ để thiết kế và phát triển web rất hiệu quả của
Macromedia, cho phép xây dựng những trang web có giao diện tuyệt vời. Vì
Dreamweaver rất dễ sử dụng nên nó tạo ra môi trường rất linh hoạt trong thiết kế
web. Sẽ rất hữu ích nếu sử dụng thành thạo các ngôn ngữ lập trình web, nhưng với
Dreamweaver, vẫn có thể tạo được các website hấp dẫn mà không cần biết nhiều về
HTML, JavaScript…
Với Dreamweaver ta có thể:
Xây dựng trang chủ của e-book và các trang liên kết khác.
Chương trình ChemOffice có rất nhiều tí
nh năng và hỗ trợ nhiều chương
trình Hóa học khác. Trong ChemOffice 2005 chúng tôi sử dụng chủ yếu 2 chương
trình sau:
- ChemDraw Ultra 9.0: dùng để vẽ công thức cấu tạo (dạng 2D) của các
chất vô cơ và hữu cơ, từ công thức có thể biết tên chất hoặc ngược lại, có thể viết
tên gọi của chất, sau đó ChemDraw có thể tự vẽ công thức cấu tạo của chất. - Chem3D Ultra 9.0: dùng để vẽ hoặc chuyển công thức dạng 2D sang 3D. 1.5. Thực trạng sử dụng CNTT trong dạy học ở trường phổ thông
Quán triệt tư tưởng về đổi mới PPDH nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào
tạo, giáo viên THPT đã tiếp cận với PPDH mới, bước đầu ứng dụng CNTT vào
giảng dạy các bộ môn đạt kết quả, thể hiện rõ nét nhất qua việc sử dụng Power point
kết hợp nhiều phần mềm dạy học khác để tự thiết kế giáo á
n điện tử và thực hiện
giờ dạy trên lớp với sự hỗ trợ tối đa của các thiết bị hiện đại như projector, camera,
máy tính, máy scan…
Theo Thông tấn xã Việt Nam (nguồn www.vnanet.vn
):
Đến nay, đã có 20% giáo viên trung học, 30% trường Trung học phổ
thông, ứng dụng CNTT. Trong đó, từ 2-5% số bài giảng được sử dụng
phần mềm dạy học và có ứng dụng CNTT. Ngoài ra, còn có nhiều phần
mềm hỗ trợ khác đã được sử dụng rộng rãi trong các trường.
Trường THPT U Minh là trường đầu tiên trong tỉnh Cà Mau tổ chức ứng dụng
CNTT vào dạy và học. Các GV đã tự trang bị cho mình giáo án điện tử và tìm hiểu,
nghiên cứu các phần mềm dạy học như: Geometer’s, Sketchpad, Graph,
ngữ còn nhiều hạn chế, kinh phí đầu tư vào các phương tiện, thiết bị dạy học còn
hạn hẹp nên việc khai thác các phần mềm vi tính trong dạy học hoá học ở trên lớp
và dạy học qua mạng internet bước đầu gặp rất nhiều khó khăn.
Hiện nay trên thế giới có khá nhiều phần mềm, tư liệu dạy học hoá học phong
phú như: ChemWindow, ChemOffice được dùng để viết và vẽ công thức cấu tạo
dạng 2D, 3D; các chương trình tính toán hóa lượng tử như H
yperChem, Gaussian…
hoặc các đĩa CD về thí nghiệm hóa học (Cyber Chem, Crocodile Chemistry 605),
các mô hình, các câu hỏi trắc nghiệm tự kiểm tra (Quiz), sách điện tử về hóa học…
Copyright: Tài liệu đại học ©