NGUYN VNăVỂN
QUN TR DOANH NGHIP VÀ HIU QU HOTăNG
CA CÁC CÔNG TY C PHN NIÊM YT  VIT NAM
ậ

Hc viên thc hin Nguyn Vn Vân ii

LIăCMăN

Tôi xin gi li tri ân sâu sc đn PGS.TS. Võ Th Quý, ngi đư tn tình ch bo và
hng dn cho tôi trong sut quá trình thc hin đ tài này. Cô đư b sung và bi đp các kin
thc b ích đ đ tài này đc thc hin thành công.
Tôi xin chân thành cm n Quý Thy Cô Trng i hc M TP. HCM đư nhit tình ging dy,
cung cp nhng kin thc quý báu trong sut thi gian tôi hc ti trng và thc hin lun vn.
Cui cùng, tôi xin gi li cm n các bn hc đư giúp đ tôi trong sut quá trình
hc tp ti lp MFB3, Khoa sau đi hc, Trng i hc M TP.HCM, cng nh nhng
ngi bn đư giúp đ tôi trong quá trình thc hin lun vn này.
Dù đư có nhiu c gng, song lun vn không th tránh khi nhng thiu sót. Kính
mong nhn đc s chia s, góp ý ca Quý Thy Cô, bn bè.



iv

MCăLC

LIăCAMăOAN 1
LI CM N i
TÓM TT LUNăVN iii
MC LC iv
DANH MC BNG BIU vi
DANH MC CÁC T VIT TT vii

CHNG 1: GII THIU TNG QUAN 1
1.1. Lý do chnăđ tài 1
1.2. Vnăđ nghiên cu 2
1.3. Câu hi nghiên cu 2
1.4. Mc tiêu nghiên cu 3
1.5. Phm vi nghiên cu và gii hnăđ tài 3
1.6. Phng pháp nghiên cu 3
1.7. ụănghaăthc tin caăđ tài 5
1.8. Kt cu caăđ tài 5

CHNG 2: C S LÝ THUYT 7
2.1. Công ty c phn và hiu qu hotăđng ca công ty c phn 7
2.1.1. Công ty c phn 7
2.1.2. Hiu qu hot đng ca công ty c phn 8
2.2. Qun tr doanh nghip 13
2.2.1. Lý thuyt v qun tr doanh nghip 13
2.2.2. Các nghiên cu v mi quan h gia qun tr doanh nghip đn hiu qu hot
đng công ty c phn. 16

PH LC 68 vi

DANHăMCăBNGăBIU
Bng 2.1. Tóm tt các nghiên cu trc v mi quan h gia qun tr doanh nghip và
hiu qu hot đng ca công ty c phn 25
Bng 4.1: Kt qu thng kê mô t các bin đnh lng 45
Bng 4.2: Kt qu thng kê mô t bin đnh tính 46
Bng 4.3: Kim đnh Hausman 47
Bng 4.4: Ma trn tng quan gia các bin 48
Bng 4.5: Kt qu kim tra VIF……………………………………. 49
Bng 4.6: Kt qu hi quy tác đng ngu nhiên có s dng phng pháp khc phc
phng sai và sai s chun không đng nht ca White 51

vii

DANH MC CÁC T VIT TT

BG : Ban giám đc
BKS : Ban kim soát
CP : C phn
FEM : Fixed Effects Model
HQT : Hi đng qun tr
HNX : Sàn giao dch chng khoán Hà Ni
HOSE : Sàn giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh

ty c phn, vi s tách bit này đã gii quyt đc mâu thun gia vn và nng lc
qun tr, giúp cho doanh nghip gia nhp vào th trng trong nc và trên th gii
ngày càng sâu và rng. Vi nhng u th vt tri so vi các loi hình doanh nghip
khác, công ty c phn đã tr thành hình thc t chc doanh nghip mang tính thng
tr nhm gii quyt nhu cu v vn cho tng trng. Tuy nhiên, đây là loi hình
doanh nghip cha đng nhiu vn đ phc tp. Vì vy vn đ qun tr doanh nghip
đi vi loi hình công ty c phn đc bit là các công ty niêm yt đc các nhà đu t,
các nhà qun tr doanh nghip và c quan chc nng đc bit quan tâm. Trong loi hình
doanh nghip này s mâu thun mc tiêu gia c đông và nhà qun lý do s tách bit
gia quyn s hu và quyn qun lý đã làm ny sinh nhng nguy c khin cho hiu
qu hot đng ca công ty không đt mc ti u, luôn tim n kh nng thiu s nhit
tình t ban qun lý và tim n nguy c mt kh nng kim soát ca c đông, gây tn
tht cho các c đông đt bit  các nn kinh t đang phát trin nh Vit Nam.
Theo mt điu tra trên các doanh nghip ln  Vit Nam do IFC-MPDF thc hin, ch có
23% s ngi đc hi cho rng các doanh nhân  Vit Nam đư hiu khái nim và
nguyên tc c bn ca qun tr doanh nghip. Nhiu lưnh đo doanh nghip còn ln ln

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 2

gia qun tr doanh nghip vi qun lý tác nghip. Theo kt qu kho sát thc tin v
qun tr doanh nghip  các tnh min Trung và Tây Nguyên nm (2009) có ti 95.6% s
doanh nghip đc điu tra cha thc hin đy đ công tác qun tr doanh nghip.Thc
hành qun lý theo kiu thun tin, thiu vng các yu t ca qun tr doanh nghip làm
cho nng lc cnh tranh ca doanh nghip gp nhiu hn ch, doanh nghip lúng túng và
chm phn ng vi s thay đi ca môi trng kinh doanh, đc bit là trong bi cnh
khng khong tài chính. S yu kém v qun tr doanh nghip cng làm cho doanh
nghip Vit Nam “chm ln”, đông v s lng, tuy nhiên yu kém v cht lng.
Qun tr doanh nghip tt có ý ngha quan trng trong vic to nên s hài hòa các
mi quan h gia Hi đng qun tr, Ban giám đc, các c đông và các bên có quyn li

hành, Ch tch Hi đng qun tr kiêm nhim vi Tng giám đc, t l s hu ca Ban
giám đc và t l s hu ca Ban kim sát nh hng đn hiu qu hot đng ca công ty
c phn  Vit Nam qua đó cho thy mt cái nhìn toàn cnh v các yu t thuc qun tr
doanh nghip nh hng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn, t đó đ xut các
gii pháp đ nâng cao hiu qu hot đng ca công ty c phn. t bit là xây dng hành
lang pháp lý v qun tr doanh nghip.
 ngh các gii pháp nhm nâng cao hiu qu hot đng ca các công ty c phn
niêm yt  Vit Nam.
1.5. Phm vi nghiên cu và gii hnăđ tài
Mi quan h gia qun tr doanh nghip và hiu qu hot đng ca công ty c phn
 Vit Nam c th là các công ty niêm yt trên sàn HOSE và HNX trong giai đon (2008
– 2011), tìm ra nhân t tác đng mnh nht đn hiu qu hot đng ca công ty c phn
niêm yt  Vit Nam.
 tài ch xem xét các doanh nghip có đy đ s liu cn quan tâm, không xem
xét các doanh nghip thuc nhóm có cu trúc tài chính đc thù nh ngân hàng, bo him,
các công ty chng khoán trên sàn chng khoán Vit Nam.
1.6.ăPhngăphápănghiênăcu
Xut phát t đi tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu tác gi la chn phng
pháp nghiên cu đnh lng, thu thp s liu và chy mô hình hi quy đ tìm ra mi

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 4

tng quan gia các đi tng nghiên cu, thông qua đó nghiên cu mi h gia qun tr
doanh nghip tác đng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn, mô t mc đ nh
hng ca tng nhân t thuc qun tr doanh nghip đn hiu qu hot đng, phân tính
đnh lng và kim đnh mc đ phù hp ca mô hình nghiên cu.
Phng pháp thu thp d liu: Tác gi la chn các công ty niêm yt trên S Giao
dch chng khoán TpHCM (HOSE) và S Giao dch chng khoán Hà Ni (HNX) đ đi
din cho đi tng kho sát, vì các công ty niêm yt là đi din đin hình cho các công ty

cnh đó, đây cng là nghiên cu vi mc tiêu kim nghim li kt qu ca các nghiên cu
trc đây đư thc hin.
Kt qu nghiên cu giúp các nhà qun tr doanh nghip xác đnh đc nh hng
ca qun tr doanh nghip đn hiu qu hot đng ca doanh nghip và mc đ nh
hng ca chúng, t đó có th đa ra các quyt đnh hp lý, mang li hiu qu cao cho
hot đng ca doanh nghip mình.
1.8. Kt cu caăđ tài
Nh các ý đư đc trình bày  trên thì kt cu lun vn s bao gm nm chng,
vi ni dung các chng nh sau:
Chng 1 gii thiu tng quan v đ tài nghiên cu bao gm lý do chn đ tài; vn
đ nghiên cu; câu hi nghiên cu; mc tiêu cn nghiên cu; phm vi nghiên cu và gii
hn đ tài; phng pháp nghiên cu; ni dung và ý ngha thc tin ca nghiên cu.
Chng 2 thc hin kho sát lý thuyt có liên quan đn vn đ cn nghiên cu và
tìm hiu các nghiên cu trc đây v nh hng ca qun tr doanh nghip đn hiu qu
hot đng ca doanh nghip và đ xut môn hình nghiên cu
Chng 3 trình bày phng pháp nghiên cu: phng pháp thu thp và x lý d
liu.
Chng 4 tin hành phân tích d liu đư thu thp theo mô hình nêu ra  chng 2
và trình bày kt qu nghiên cu.
Chng 5 da vào kt qu đư thu đc  chng 4 đ rút ra kt lun, nêu lên các ý
kin đóng góp và đ xut hng nghiên cu tip theo.

Chng 1: Gii thiu tng quan
Trang 6

Tóm ttăchngă1:ă
Vi s phát trin nhanh ca nn kinh t, s lng doanh nghip tng nhanh v s
lng và ln mnh v quy mô vn. Vì vy vn đ qun tr doanh nghip đc đt ra là
vn đ cp thit. Nên cn thit có nghiên cu “Qun tr doanh nghip và hiu qu hot
đng ca công ty c phn niêm yt ti Vit Nam”. Mc tiêu ca lun vn tìm mi quan h

nguyên tc c cu nhm đm bo tính chun mc, minh bch và hot đng có hiu qu.
Theo điu 95 lut doanh nghip (2005), Công ty c phn phi có i hi đng C
đông, Hi đng Qun tr và Ban iu hành. i vi công ty c phn có trên mi mt c
đông phi có Ban Kim soát.
Công ty c phn có cu trúc qun tr tng đi đc thu: c quan quyn lc cao nht
trong công ty là i hi đng c đông, i hi đng c đông li bu ra c quan đi din
thng trc cho mình là Hi đng Qun tr, và Hi đng Qun tr vi t cách là đi din

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 8

ch s hu s ch đnh Ban Giám đc (Ban Tng Giám đc) đ điu hành hot đng hàng
ngày ca công ty c phn.  đm bo giám sát hot đng ca Ban Giám đc và Hi
đng Qun tr, i hi đng c đông li bu ra Ban Kim soát.
im khác bit gia công ty c phn và các công ty trách nhim hu hn loi khác
là quyn t do chuyn nhng phn vn góp ca ch s hu, tr mt s trng hp đc
bit b hn ch theo quy đnh ca pháp lut (chng hn nh c đông sáng lp, c đông nhà
nc), do vy danh sách c đông không n đnh theo thi gian. Chính t đc đim này mà
tt c c đông không trc tip điu hành hot đng ca công ty, mà tp th c đông s bu
ra các nhóm đi din cho quyn li ca h, mà c th là Hi đng qun tr (HQT) và
Ban kim soát (BKS), đng thi thng nht vi nhau mt tha thun chung v các quy tc
ng x trong ni b công ty, gi là iu l ca Công ty. n lt mình, HQT li giao
quyn điu hành hot đng thng xuyên ca công ty cho nhóm ngi có nng lc qun
lý, gi là Ban Giám đc (BG).
Nh vy, trong công ty c phn có s tách bit gia quyn s hu v vn và quyn
s dng vn, ch s hu vì lý do nào đó cn thoái vn có th chuyn nhng cho ngi
khác mà không phi chu ràng buc t phía các ch s hu khác. Loi hình công ty này
rt thun li đ thu hút ngun vn đu t trong xư hi.
Bên cnh u đim nói trên, s tách bit gia quyn s hu v vn và quyn s
dng vn gây ra vn đ ngi đi din, khi ngi s dng vn (BG) không tuân th

công ty da trên nhng ngun lc mà doanh nghip đang có.
Subramanyam và Wild (2008), cho rng đ phân tích thành qu công ty đòi hi
mt phân tích kt hp, đánh giá mt thc đo trong mi liên quan vi mt thc đo khác.
Các tác gi dùng thc đo mi quan h gia thu nhp và vn đu t, hay t sut sinh li
trên vn đu t (ROI) đ đánh giá hiu qu hot đng ca công ty. Thc đo này cho
phép so sánh s thành công ca các công ty trong vic s dng vn đu t và cng cho
phép đánh giá t sut sinh li công ty trong tng quan vi ri ro đu t vn ca chúng.
Li nhun trên vn đu t (ROI - Return on Investment) Chng 2: C s lý thuyt
Trang 10

ROI
=
Li nhun
Vn đu t
Thc đo này cho phép so sánh s thành công ca các công ty trong vic s dng
vn đu t và cng cho phép đánh giá t sut sinh li ca công ty trong tng quan gia
vn đu t và ri ro đu t. Vì vy, kh nng sinh li cn phi đc phân tích da trên tài
sn mà công ty đang s hu, vn ca c đông đu t Do vy, ch s sinh li trên tng tài
sn (ROA - Return on Asset) và li nhun trên vn c phn thng (ROE - Return on
Equity) là s dng ph bin nht trong phân tích li nhun.
Nu đánh giá t sut sinh li ca mt công ty trên góc đ tng ngun vn đu t
hình thành nên tng tài sn, thì t sut sinh li trên vn đu t chính là t sut sinh li
trên tng tài sn (ROA), t s này đo lng kh nng sinh li trên mi đng tài sn ca
công ty. Thc đo này không phân bit li nhun đc to ra t ngun tài tr nào, khi y
li nhun đc tính là thu nhp trc thu và lãi vay.
ROA
=

LNST+(1-Thu sut)*chi phí lãi vay + li ích c đông thiu s
Tng tài sn bình quân
T sut sinh li ca tài sn phn ánh hiu qu vic s dng tài sn trong hot đng
kinh doanh ca công ty và cng là mt thc đo đ đánh giá nng lc qun lý ca ban
lưnh đo công ty.
Ch tiêu ROA phn ánh kh nng sinh li ca công ty so vi tài sn hin có ca
công ty, ch tiêu ROA càng ln có ngha là công ty đa s dng tài sn hiu qu càng cao.
ng trên góc đ c đông, t s quan trng nht là t s li nhun ròng trên vn
ch s hu (ROE), nhà đu t mun đo lng t sut sinh li trên đng vn mình b ra,
đó là vn c phn. Các c đông thng ch có quyn li trên phn li nhun còn li ca
công ty sau khi đư chi tr các ngha v cho tt c các ngun tài tr. Khi y li nhun đc
tính là thu nhp ròng sau khi khu tr đi các khon lãi vay, thu và c tc c phn u đưi.
Li nhun trên vn c phn (ROE) đc tính toán da trên s vn c phn cui nm, mc
dù đ kt qu tính toán chính xác hn thì cng nên là giá tr trung bình vn ch s hu.
Tuy nhiên, do mc bin đng ca vn ch s hu trong nm không ln nên có th chp
nhn ly s cui k đ tính toán (Gibson, 2010). T s này đo lng kh nng sinh li
trên mi đng vn ca c đông thng. Chng 2: C s lý thuyt
Trang 12

ROE
=
Li nhun sau thu
V c phn
hoc li nhun trên vn c phn thng (ROCE - Return on Common Equity).
ROCE
=
Li nhun sau thu - C tc u đưi

kinh doanh đc đo lng ph bin nht là th phn (47%); còn hiu qu tng hp đc
đo lng ph bin nht là uy tín (30%). Hult và các cng s (2008) cng nhn thy đa s
nghiên cu (44,8%) đánh giá hiu qu hot đng thông qua ch tiêu tài chính.
2.2. Qun tr doanh nghip
2.2.1. Lý thuyt v qun tr doanh nghip
Có rt nhiu đnh ngha v qun tr doanh nghip (Corporate Governance) đc
nhc đn, nhng đnh ngha khác nhau v qun tr doanh nghip. Sau đây là mt s đnh
ngha đc xem xét là chung và tng th nht v qun tr doanh nghip:
Chng hn K.Rohland (2006) qun tr doanh nghip đ cp đn các c cu và quá
trình cho vic đnh hng và kim soát các công ty. Qun tr doanh nghip liên quan đn
mi quan h gia Ban giám đc, Hi đng Qun tr, các c đông ln, các c đông nh và
nhng bên có quyn li liên quan. Qun tr doanh nghip tt góp phn vào phát trin kinh
t bn vng do ci thin đc hot đng ca các công ty và nâng cao kh nng tip cn
các ngun vn bên ngoài ca các công ty đó.
Mt s tác gi khác li đnh ngha qun tr doanh nghip theo nhng cách khác
nhau nh: Charreaux (1997) đnh ngha qun tr doanh nghip là các kim soát có t chc
nhm chi phi cách ng x ca các nhà qun lý và xác đnh quyn lc cn thit ca h.
Theo Shleifer và Vishny (1997), qun tr doanh nghip có th đc đnh ngha hp hn là
các công c đm bo t sut hoàn vn đu t ti đa cho các c đông và ch n ca công
ty.
Theo Parkinson (1994), qun tr doanh nghip là mt quá trình giám sát
(supervision) và kim soát (control) đc thc hin nhm đm bo các hot đng qun tr
doanh nghip (management) đc thc hin phù hp vi li ích ca các c đông.

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 14

 mt khía cnh khác, Mathiesen (2002), cho rng “qun tr doanh nghip là mt
lnh vc kinh t hc nghiên cu cách thc đng viên quá trình qun tr hiu qu ca các
doanh nghip bng vic s dng các c cu đng viên li ích, cu trúc t chc. Qun tr

phn nh Hi đng Qun tr, Giám đc, c đông, và nhng ch th khác có liên quan.
Qun tr doanh nghip cng gii thích rõ qui tc và th tc đ ra các quyt đnh liên quan
ti vn hành công ty.
Qun tr doanh nghip là mt h thng các mi quan h, đc xác đnh bi các c
cu và các quy trình: Nh mi quan h gia các c đông và Ban giám đc bao gm vic
các c đông cung cp vn cho Ban giám đc đ thu đc li sut mong mun t khon
đu t (c phn) ca mình. V phn mình, Ban giám đc có trách nhim cung cp cho các
c đông các báo cáo tài chính và các báo cáo hot đng thng k mt cách minh bch.
Các c đông cng bu ra Hi đng qun tr và Ban kim soát đ đi din cho quyn li
ca mình. Trách nhim chính Hi đng qun tr là đa ra đnh hng chin lc cho Ban
giám đc và giám sát Ban giám đc. Ban giám đc chu trách nhim trc Hi đng qun
tr, và Hi đng qun tr li chu trách nhim trc các c đông thông qua i hi đng
c đông. Trong khi đó Ban kim soát chu trách nhim giám soát Hi đng qun tr và
báo cáo kt qu giám soát trc i hi đng c đông. Các c cu và các quy trình xác
đnh nhng mi quan h này thng xoay quanh các c ch qun lý nng lc hot đng
và các c ch báo cáo khác nhau.
Qun tr doanh nghip là mt h thng liên quan ti các bên có các li ích khác
nhau, đôi khi là nhng li ích xung đt: s khác bit v li ích có th tn ti ngay gia
các b phn qun tr chính ca công ty, tc là gia i hi đng c đông, Hi đng qun
tr và Tng giám đc. in hình nht là nhng xung đt li ích gia các ch s hu và
các thành viên Ban giám đc, thng đc gi là vn đ Ngi đi din. Xung đt li ích
cng có th tn ti ngay trong mi b phn qun tr, chng hn gia các c đông (đa s và
thiu s, kim soát và không kim soát, cá nhân và t chc) và các thành viên Hi đng
qun tr (điu hành và không điu hành, bên trong và bên ngoài, đc lp và ph thuc).
Các công ty cn phi xem xét và đm bo s cân bng gia nhng li ích xung đt này.
Gia qun tr doanh nghip (corporate governance) và qun tr kinh doanh
(business management) có s khác nhau rt c bn: Qun tr kinh doanh là điu hành hot
đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip do Ban giám đc thc hin. Qun tr doanh

Chng 2: C s lý thuyt

Chng 2: C s lý thuyt
Trang 17

Di đây là mt s nghiên cu ca các tác gi v tác đng ca qun tr doanh
nghip đn hiu qu hot đng ca công ty c phn.
2.2.2.1. Mi quan h gia s hu tp trung và hiu qu hotăđng ca công ty
c phn
Nhiu nhà nghiên cu nh La Porta, Lopez-De-Silanes và Shleifer (1999), Erik
Lehmann và Jurgen Weigand (2000), Claessens và các cng s (2000), Faccio và Lang
(2002), Dyck và Zingales (2004), cho rng s hu tp trung tác đng tiêu cc đn hiu
qu hot đng.
Theo Shleifer và Vishny (1997), trong nhng công ty có cu trúc s hu phân tán,
s hin hu ca các c đông ln to ra hiu ng tích cc lên hiu qu hot đng, bi vì
các c đông này có đ quyn lc và k vng thu thp thông tin, áp đt kim soát lên các
nhà qun lý, và do đó giúp tit gim chi phí đi din.
Trong khi đó O. M. Imam, và M. Malik. (2007), không tìm thy mi tng quan
có ý ngha thng kê gia cu trúc s hu tp trung vi hiu qu hot đng.
2.2.2.2. Mi quan h gia Hiăđng qun tr và hiu qu hotăđng ca công ty c
phn
Theo quy đnh ti khon 1 iu 91 ca Lut Doanh nghip (2005), “Hi đng qun
tr là c quan qun lý công ty c phn, có toàn quyn nhân danh công ty đ quyt đnh
mi vn đ liên quan đn mc đích, quyn li ca công ty, tr nhng vn đ thuc thm
quyn ca i hi đng c đông”. Quyn và ngha v ca Hi đng qun tr do pháp lut
và điu l công ty quy đnh.
Nhiu nghiên cu đư đc tin hành đ kim đnh mi tng quan gia HQT và
hiu qu hot đng. Theo Jensen (1993), tn ti mi liên h n gia HQT và hiu qu
hot đng. Ông cho rng vi t cách là đnh ca h thng kim soát ni b, HQT phi
chu trách nhim cui cùng v hot đng ca công ty.
Mi quan h gia t l s hu ca Hiăđng qun tr và hiu qu hotăđng
ca công ty c phn