MỞ ĐẦU
Chế độ tài sản là một trong những lĩnh vực điều chỉnh chính của Luật Hôn
nhân và gia đình Việt Nam. Để đạt được những thành tựu nhất định như ngày nay,
chế độ tài sản ở nước ta đã phải trải qua một giai đoạn phát triển tương đối dài. Chế
độ tài sản được áp dụng trong luật cổ và tục lệ ở Việt Nam là chế độ cộng đồng toàn
sản. Đến thời kỳ Pháp thuộc, đất nước bị chia cắt thành hai miền Nam – Bắc, pháp
luật về chế độ tài sản ở hai miền thể hiện những nội dung trái chiều: Luật Hôn nhân
và gia đình ngày 29 tháng 12 năm 1959 ở miền Bắc chỉ quy định về một hình thức
của chế độ tài sản pháp định; trong khi đó, ở miền Nam thừa nhận quyền tự do lập
hôn ước của vợ chồng và chế độ tài sản chung của vợ chồng chỉ được áp dụng khi vợ
chồng không lập hôn ước. Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986 và luật Hôn nhân và
gia đình năm 2000 đều chỉ tập trung quy định về một chế độ tài sản pháp định, không
dự liệu bất kỳ một điều khoản nào cho phép vợ chồng lập hôn ước, nhưng cũng
không ấn định những quy định cấm.
Có thể nói, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 là một bước tiến vượt bậc về
kỹ năng lập pháp, sau một thời gian áp dụng đã mang lại những thành tựu đáng kể
trong việc điều chỉnh các quan hệ hôn nhân và gia đình. Tuy nhiên, qua theo dõi các
vụ án liên quan đến việc tranh chấp tài sản của vợ chồng trên thực tế và tham khảo
một số sách báo, em được biết, Luật Hôn nhân và gia đình hiện vẫn còn tồn tại những
vướng mắc, bất cập trong những quy định về chế độ tài sản. Trong bài tiểu luận này,
em xin được trình bày những hiểu biết của mình về những vướng mắc, bất cập từ đó
đưa ra hướng hoàn thiện quy định của Luật Hôn nhân và gia đình về chế độ tài sản
của vợ chồng.
1
NỘI DUNG
I – NHỮNG VƯỚNG MẮC, BẤT CẬP VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN NHỮNG
QUY ĐỊNH VỀ TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG
1. Những vướng mắc, bất cập và hướng hoàn thiện những quy định về căn
cứ xác lập tài sản chung của vợ chồng
 Căn cứ pháp lý
Tài sản chung của vợ chồng được xác định căn cứ vào sự tồn tại của quan hệ

sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài
sản đã nhận, kể cả hoa lợi, lợi tức; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.”
Điều 26 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 cũng quy định:
“ Khi Tòa án ra quyết định hủy bỏ tuyên bố một người là đã chết theo quy định tại
Điều 93 (nay là Điều 83) của Bộ luật dân sự mà vợ hoặc chồng của người đó chưa kết
hôn với người khác thì quan hệ hôn nhân đương nhiên được khôi phục; trong trường
hợp vợ hoặc chồng của người đó đã kết hôn với người khác thì quan hệ hôn nhân
được xác lập sau có hiệu lực pháp luật”.
Như vậy, ta có thể thấy, pháp luật quy định rất rõ ràng đối với quan hệ nhân
thân của một người đã chết mà lại trở về, cụ thể là quan hệ hôn nhân giữa người bị
tuyên bố là đã chết đó với người vợ hoặc chồng của người đó đương nhiên được khôi
phục nếu vợ hoặc chồng của họ chưa kết hôn. Tuy nhiên, pháp luật lại không dự liệu
những quy định về quan hệ tài sản giữa vợ và chồng sau khi quan hệ hôn nhân được
khôi phục. Điều này gây ra không ít khó khăn khi áp dụng luật vào giải quyết những
trường hợp thực tế:
Thứ nhất, khi Tòa án quyết định hủy bỏ tuyên bố một người là đã chết, quan
hệ hôn nhân giữa người đó với vợ hoặc chồng của họ đương nhiên được khôi phục
(nếu người vợ hoặc chồng đó chưa kết hôn với người khác) nhưng quan hệ tài sản có
đương nhiên được khôi phục hay không?
Thứ hai, hôn nhân giữa người bị Tòa án tuyên bố là đã chết nay trở về và vợ,
chồng của họ dường như có sự gián đoạn trong khoảng thời gian một người bị Tòa án
3
tuyên bố là đã chết. Vậy thì, những tài sản do vợ, chồng tạo dựng cùng các hoa lợi,
lợi tức thu được từ các loại tài sản kể từ khi người vợ, chồng bị tuyên bố là đã chết
đến khi người đó trở về, thuộc khối tài sản chung của vợ chồng hay thuộc khối tài sản
riêng của người vợ, chồng đó?
Thứ ba, những hợp đồng mà người chồng, vợ đã ký kết với người khác (người
thứ ba) nhưng chưa được thực hiện; các món nợ mà người chồng hoặc vợ vay của
người khác nhằm đáp ứng nhu cầu nuôi dưỡng, giáo dục các con, nghĩa vụ nuôi
dưỡng hoặc cấp dưỡng đối với các thành viên khác trong gia đình thuộc nghĩa vụ

quyền trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền
sở hữu nhà ở và đăng ký ô tô, xe máy đã tiến hành ghi tên vợ và chồng, những người
được cấp giấy chứng nhận có thể yêu cầu cấp lại giấy tờ ghi tên cả vợ và chồng. Tuy
nhiên, ngoài những tài sản nói trên thì “những tài sản khác” là tài sản nào vẫn chưa
quy định rõ.
Thứ hai, việc quy định tài sản thuộc sở hữu chung của vợ chồng khi đăng ký
phải ghi tên của cả vợ và chồng đã làm phát sinh nghĩa vụ mới của công dân. Do trên
thực tế, quan hệ vợ chồng có nhiều dạng như: có đăng ký kết hôn, không đăng ký kết
hôn và không được công nhận là vợ chồng, không đăng ký kết hôn nhưng vẫn được
công nhận là vợ chồng. Với trường hợp không đăng ký kết hôn mà được công nhận,
thì đương sự lấy giấy tờ gì chứng minh để ghi tên cả hai người vào giấy chứng nhận?
2. Những vướng mắc, bất cập và hướng hoàn thiện những quy định về quyền
và nghĩa vụ của vợ chồng đối với tài sản chung
Điều 28 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định:
1. Vợ, chồng có quyền và nghĩa vụ ngang nhau trong việc chiếm hữu, sử dụng, định
đoạt tài sản chung.
2. Tài sản chung của vợ chồng được ghi nhận để bảo đảm nhu cầu của gia đình, thực
hiện các nghĩa vụ chung của vợ chồng.
3. Việc xác lập, thực hiện và chấm dứt giao dịch dân sự liên quan đến tài sản chung có
giá trị lớn hoặc là nguồn sống duy nhất của gia đình, việc dùng tài sản chung để đầu
tư kinh doanh phải được vợ chồng bàn bạc, thỏa thuận, trừ tài sản chung đã được
chia để đầu tư kinh doanh riêng theo quy định tại khoản 1 Điều 29 Luật này.
5
Theo khoản 2 thì cần phải làm rõ mục đích sử dụng tài sản chung của vợ chồng
nhằm đảm bảo nhu cầu của gia đình. Hiện chưa có một văn bản nào của cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền quy định, giải thích, hướng dẫn về vấn đề này.
Một vấn đề nữa, đó là cần xác định những nghĩa vụ nào là nghĩa vụ chung của
vợ chồng thì khối tài sản chung của vợ chồng mới phải “gánh chịu” những nghĩa vụ
chung đó.
Luật cần dự liệu cụ thể về tài sản chung của vợ chồng được bảo đảm thực hiện