B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
o0o NGUYN TH THU HU

PHÂN TÍCH Ý KIN CA H GIA ÌNH VÀ CÁC YU T
NH HNG N MC SN LÒNG CHI TR I VI DCH V
THU GOM RÁC SINH HOT  QUN BÌNH TÂN, TP. HCM

LUN VN THC S KINH T Tp. H Chí Minh
Tháng 5-2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
o0o

NGUYN TH THU HU

PHÂN TÍCH Ý KIN CA H GIA ÌNH VÀ CÁC YU T
NH HNG N MC SN LÒNG CHI TR I VI DCH V


NGUYN TH THU HU
Tháng 5 nm 2011
i
LI CM N

Trong quá trình thc hin đ tài nghiên cu Tôi nhn đc nhiu s giúp
đ và hng dn ca nhiu t chc và cá nhân đ có đc bn vit sau cùng
này. Tôi xin đc bày t lòng bit n ca tôi đn:
Thy hng dn khoa hc, Tin s Nguyn Hu Dng, vi s hng dn
tn tình, nhng đ ngh rt giá tr, nhng li khuyên hu ích, s nhit tình ch
dn cách thc phân tích và ng h tinh thn ca Thy trong sut quá trình hc
tp và thc hin nghiên cu này.
Tôi cng bit n chân thành đn quý Thy, Cô trng i hc Kinh t
Tp. H Chí Minh đã tn tình ging dy, truyn đt nhiu kin thc quý báu cho
bn thân tôi đ hoàn tt khoá hc.
Tôi rt cm kích s giúp đ và h tr ca các bn tôi_tp th lp Cao hc
Kinh t Thành y nm 2009_ đã đng viên, h tr tinh thn và đóng góp ý
kin giúp Tôi hoàn thành lun vn này.
S tr giúp ca các bn đng nghip, cán b điu tra, và các h gia đình
đc phng vn là vô cùng quí báu đi vi Tôi trong quá trình thc hin đ tài.
Nhân đây, Tôi cng xin cm n s h tr tinh thn và to nhiu điu kin
thun li ca Lãnh đo c quan Tôi đang làm vic trong sut quá trình theo
hc bc Cao hc ti trng i hc Kinh t Tp. H Chí Minh
Và cui cùng li cm n chân thành ca Tôi xin gi đn tt c nhng
ngi thân trong gia đình và đng nghip giành thi gian giúp đ, h tr và
cm thông cho tôi trong sut khóa hc và là ngun n lc, kiên trì và quyt
tâm ca Tôi đ hoàn thành nghiên cu này.
ii
TÓM TT NI DUNG LUN VN

MC LC

DANH MC CÁC KHUNG, BNG vii
DANH MC CÁC HÌNH viii
DANH MC CÁC CH VIT TT ix
PHN M U 1
t vn đ nghiên cu 1
Mc tiêu nghiên cu 3
Câu hi nghiên cu 4
Phm vi và đi tng nghiên cu 4
Cu trúc ca đ tài 4
Chng 1: TNG QUAN LÝ THUYT, NGHIÊN CU V CHT THI
RN SINH HOT 6
1.1 Khái nim, c s lý thuyt v cht thi rn sinh hot 6
1.1.1 Cht thi rn 6
1.1.2 Cht thi rn sinh hot 6
1.1.3 Qun lý cht thi rn 7
1.1.4 H thng thu gom rác sinh hot 8
1.1.5 H thng x lý rác sinh hot 9
1.2 Các c s lý thuyt v kinh t cht thi rn 10
1.2.1 Cân bng vt cht trong mi quan h gia kinh t và môi trng 10
1.2.2 S bn vng ca môi trng và nn kinh t 12
1.2.3 S đánh đi gia sn xut và cht lng môi trng 13
1.2.4 Lý thuyt kinh t cht thi rn 14
1.2.5 Khung lý thuyt phân tích t cht thi rn 16
iv
1.2.6 Phng pháp đnh giá tr hàng hóa môi trng 18
1.2.7 Bng câu hi CVM 19
1.3 Các nghiên cu liên quan v cht thi rn 21
1.3.1 Nghiên cu ngoài nc 21

4.1.2 Thu nhp và WTP 54
4.1.3 Trình đ hc vn và WTP 55
4.1.4 S ngi trong h, các bin s khác và WTP 55
4.2. Các yu t nh hng đn WTP 57
4.2.1 Xác đnh mô hình thc nghim 57
4.2.2 Các gi thuyt cn đc kim đnh 59
4.2.3 Mi quan h gia WTP và các bin s kinh t xã hi 60
4.3. Kt qu c lng mc WTP trung bình 62
4.4 Tóm lc ni dung chính ca Chng 63
KT LUN VÀ  XUT CHÍNH SÁCH 65
Nhng đim chính ca đ tài 65
Nhng tho lun v chính sách 68
Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 70
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 71
PH LC 75 vi
DANH MC CÁC KHUNG, BNG

Khung 3.1: Nhng tn đng v vn đ rác thi sinh hot ti qun 38
Bng 3.1: Ý kin ca h v vn đ môi trng quan tâm nht ti đa phng 41
Bng 3.2: Ý kin đánh giá ca h gia đình v tình trng rác thi 42
Bng 3.3: ánh giá ca h v li ích ca vic phân loi rác t ngun 44
Bng 3.4: Các ngun thông tin phân loi rác t ngun do h gia đình tip cn 46
Khung 3.2: Hot đng xã hi v qun lý rác thi ti qun Bình Tân 47
Bng 3.5: Lng rác thi hàng ngày ca h gia đình 47
Bng 3.6: Cht thi rn sinh hot bình quân đu ngi  TP.HCM 48
Bng 4.1: Quan h gia thu nhp và WTP 54
Bng 4.2: Quan h gia trình đ hc vn và WTP 55

Hình 3.3: Tp quán phân loi rác ca h 44
Hình 3.4: Lý do không phân loi ph phm có th tái ch 45
Hình 3.5: Lng rác thi phân theo thu nhp h 49
Hình 3.6: Thành phn hu c trong rác thi ca h 49
Hình 3.7: ánh giá ca h v hot đng thu gom rác 50
Hình 4.1: Thng kê s phiu tr li WTP 54
Hình PL1: Bn đ đa gii hành chánh qun Bình Tân 86
Hình PL2: Rác đc đt trc nhà và Bô rác h  qun Bình Tân 87
Hình PL3: Phng tin thu gom và đim hn trên đng ph  qun Bình Tân 88
Hình PL4: Trm Trung chuyn  qun Bình Tân 89
Hình PL5: Phng tin vn chuyn cht thi rn ca Cty Môi Trng đô th TP 90
viii
DANH MC CÁC CH VIT TT

Cty DVCI Công ty Dch v công ích
Cty MTT Công ty Môi trng đô th
Cty VWS Công ty TNHH x lý cht thi rn Vit Nam
CTRSH Cht thi rn sinh hot
CTRCN Cht thi rn công nghip
CTNH Cht thi nguy hi
CV Thay đi đn bù
CVM Phng pháp đánh giá ngu nhiên
NGT Niên giám đin thoi
TP.HCM Thành ph H Chí Minh

li cho toàn xã hi.
Thành ph H Chí Minh là mt thành ph ln nht c nc, là trung tâm công
nghip, dch v, khoa hc công nghip ca c nc, vi s dân nm 2009 là
7.165.398 ngi, trong đó dân s sng ti khu vc đô th chim 83,2% (NGTK,
1

Qun lý cht thi rn  đa bàn qun Bình Tân có th nói là mt vn đ còn ht
sc nan gii và bt cp trong bi cnh hin nay. Do qun mi thành lp, vic thu
gom rác thi sinh hot ch yu do các đn v dân lp thc hin. Ch có mt phn
nh cht thi rn đc thu hi tái ch và s dng ngay trong các c s hoc tái ch
bên ngoài do các c s t nhân đm nhim. Phn ln cht thi rn, k c cht thi
nguy hi đc vc b ln ln vi cht thi sinh hot và đc đa đi chôn lp gây
nh hng nghiêm trng đi vi môi trng và thm chí còn đ ba bãi xung các
kênh rch, các khu đt trng, gây tình trng ô nhim môi trng và mt v sinh,
đang đe da đn nguy c suy thoái tài nguyên nc mt và nc ngm  các khu
vc này cng nh toàn qun. H thng thu gom và vn chuyn cht thi trên đa bàn
thiu, yu và thô s lc hu, không th đm bo nhu cu thu gom rác trên đa bàn,
gây nhiu vn đ v môi trng: v sinh, cnh quan đô th và tc nghn dòng chy
ca kênh rch.
Vi tình hình kinh t phát trin, vi đi sng dân trí ngày càng cao, đòi hi
cht lng cuc sng ngày càng cao, thì m quan đô th, môi trng sch, xanh và
2

thân thin là nhu cu tt yu ca ngi dân. Do đó, vic kho sát, tng hp các ý
kin v nhn thc và mc sn lòng chi tr ca h gia đình đ ci thin h thng thu
gom, qun lý cht thi rn sinh hot (rác) đáp ng đc các vn đ cp thit nht
ca qun nh sau: (1) áp ng yêu cu phát trin kinh t, xã hi ca qun;
(2) Nhm khc phc và hn ch ô nhim môi trng đô th ca qun; và (3) Tng
ngun thu cho công tác qun lý cht thi rn sinh hot hiu qu v môi trng, kinh
t, xã hi và mang tính khoa hc cao.

Vi nhng lý do khách quan v thi gian thc hin và kinh phí hn ch, đ tài
ch đc thc hin trên đa bàn qun Bình Tân, trong khong thi gian t tháng 11
nm 2010 đn tháng 4 nm 2011. Cht thi rn ti đô th bao gm nhiu loi khác
nhau: cht thi công nghip, cht thi nguy hi, cht thi y t, cht thi sinh hot,
rác đng ph. Tuy nhiên, phm vi ca đ tài là tp trung vào cht thi rn sinh hot
(rác sinh hot). Rác sinh hot cng có hai ngun khác nhau: rác thi ngay ti h dân
và ngoài h dân (c quan hành chính s nghip, doanh nghip, trung tâm thng
mi và ch). i tng nghiên cu ca đ tài là rác thi t các h gia đình riêng r,
không bao gm: các h trong chung c, các h cho thuê cn h/phòng tr. iu này
giúp cho các mu quan sát đc thng nht, gim bt đ lch v các tham s ca
mu điu tra. Tng s 137 h gia đình đc kho sát ti các Phng thuc Qun,
da theo phng pháp ly mu thun tin và t nguyn. Trong s các phng pháp
đnh giá tr bng tin cho các hàng hóa hoc dch v môi trng không có giá th
trng, phng pháp đánh giá ngu nhiên (CVM) đc s dng trong đ tài này.
Cu trúc ca đ tài
 tài đc cu trúc và trình bày trong 4 chng. Chng 1 thc hin tng
quan tài liu liên quan. Chng này bao gm ba phn: phn đu trình bày các khái
nim liên quan đn ch đ nghiên cu; phn hai tóm tt, phân tích các lý thuyt
kinh t cht thi rn, khung phân tích lý thuyt, phng pháp đo lng giá tr kinh
t ca thay đi v cht lng môi trng, các yu t nh hng đn mc sn lòng
4

cht thi xây dng, cht thi công nghip, cht thi y t, và cht thi nguy hi. Các
cht thi rn này, theo quan đim ca các nhà kinh t thì đó là mt loi hàng hóa
mang tính cht ‘không th loi tr và rt khó qun lý, có ngha là không th loi b
mt cá nhân hoc t chc nào ra khi ‘th trng rác thi’. Vic qun lý, kim soát
các hàng hóa và dch v có tính cht không th loi tr này có th thc hin bng
cách ni hóa các chi phí ngoi tác (ví d: l phí s dng dch v thu gom và x lý),
hoc các bin pháp mnh lnh hành chính (command and control), hoc phi hp c
hai nhóm bin pháp. Ti nhiu quc gia, vic can thip ca chính ph vào vic kim
soát phát thi rn, hoc các cht thi khác là vic làm cn thit. Nhà nc cn có
chính sách can thip khi vic sn xut hoc tiêu dùng các hàng hóa to ra các ngoi
tác tiêu cc, ví d nh ô nhim môi trng (Jenkins, 1993; Pearce và Turner, 1994).
1.1.2 Cht thi rn sinh hot: là loi cht thi rn thông thng, còn đc gi là
rác sinh hot, là các cht thi  dng rn, đc thi ra do quá trình tiêu dùng, sinh
hot ca con ngi ti các h gia đình, đn v hay t chc. Thành phn ca rác sinh
6

hot không ging nhau, thay đi tùy thuc vào s phát trin kinh t ca vùng, tp
quán và mc sng ca ngi dân, trình đ nhn thc và dân trí. Nhìn chung thì
trong thành phn ca rác sinh hot đa phn là các loi thc phm hu c d tha,
giy, bao bì nha, thy tinh, sành s, bao bì kim loi, … và cng có th cha mt s
cht đc hi khác. Do thành phn cht hu c trong rác thi sinh hot chim mt t
l cao, và thành phn này mau phân hy gây ra hin tng ô nhim mùi hôi ti các
bãi phân hy rác. iu quan trng hn là không nhng lng rác thi sinh hot tng
mà tính cht nguy hi ca chúng cng tng dn lên. Tng s cht thi nguy hi có
trong rác sinh hot chim khong 15,7%. iu này, cho thy nu không có s phân
loi và tiêu hy thích hp s gây ra nhiu mi him ha cho môi trng. Mc dù
Nhà nc đã ban hành quy ch qun lý cht thi nguy hi nhng hiu lc ca quy
ch này vn cha đc áp dng trit đ.
1.1.3 Qun lý cht thi rn: là quá trình nhiu giai đon bao gm vic thu gom,
vn chuyn, x lý, tái ch hoc phân hy và quan trc các cht thi rn. Vic qun

N
D TP
S TN&MT
Phòn
g
QLCTR
Phòng Tài nguyên
Môi trng
Phòng QLMT
Chi c

c BVMT
Công ty MT ô th
Cty Công ích Qun- huyn
HTX vn chuyn công nông
S Tài Chính
UBND
Qun /
Huyn
Các S Ban ngành khác

Cán b môi trng

Ngun: 3R-Vietnam-3R-Consultation-Mtg-Dec05_7.pdf

1.1.4 H thng thu gom rác sinh hot: H thng thu gom cht thi rn sinh hot
là thut ng dùng đ mô t cách thc t chc ca xã hi đ thu gom rác thi t h
gia đình và đa v đn các bãi rác, ni x lý và phân hy. Thu gom rác là mt hot
đng đu tiên trong h thng qun lý rác thi rn. Ti TP.HCM hin nay tn ti hai
h thng thu gom rác là các t chc công lp và dân lp. Tuy nhiên, phn ln rác

bin nht ti các tnh thành là bin pháp chôn lp vì lý do chi phí ca bin pháp này
là thp nht khi so vi các phng pháp khác. Tuy nhiên, bin pháp này đa s cha
đt tiêu chun v môi trng, đa đn tình trng ô nhim ngun nc và khí do mùi
rác bc ra, và chim nhiu din tích đt. Công tác vn hành tt c các bãi chôn lp
do xí nghip X Lý Cht Thi, thuc CITENCO, thc hin. Toàn b h thng phân
loi cht thi rn làm ph liu, các c s tái sinh, tái ch ph liu đu do t nhân
thc hin. Mt phn cht thi rn công nghip đc thu gom, x lý và tái sinh tái
ch ti mt s công ty t nhân và c s nh. Cht thi rn y t đc thu gom và x
9

lý bng phng pháp đt ti Bình Hng Hòa. Chôn lp là công ngh duy nht đc
s dng đ x lý cht thi rn đô th ti thành ph H Chí Minh. Hin nay TP.HCM
đang xây dng Khu liên hip x lý cht thi rn a Phc ti Bình Chánh, có kh
nng tip nhn 5.000 tn rác/ngày và cha hoàn tt nên cha tip nhn x lý rác.
Khu liên hip a Phc đc xây dng gm các chc nng ch bin rác, thu khí
biogas đ phát đin (
1.2 Các c s lý thuyt v kinh t cht thi rn
1.2.1 Cân bng vt cht trong mi quan h gia kinh t và môi trng
Nh đã đ cp  phn trên, cht thi rn bao gm nhng vt cht rn đc
thi ra trong quá trình sn xut và tiêu dùng ca con ngi trong h thng kinh t.
Theo quan đim kinh t môi trng, nu không có s kim soát và can thip cht
ch ca Nhà nc, vic thi các cht ra môi trng ca các cá nhân, doanh nghip
hoc bt k ngun nào đã phát sinh ra nó là cách r tin nht đ loi b cht thi
trong và sau quá trình sn xut và tiêu dùng (Field và Field, 2002).
Chính ph các nc có nhiu bin pháp khác nhau đ gim bt vic phát sinh
cht thi do tng trng trong kinh t. Tuy nhiên, trong nhiu tình hung thc t
cho thy điu này rt khó khn vì chi phí phân hy không thc s phn nh hoàn
toàn chi phí v môi trng do rác thi gây ra.  đt đc hiu qu xã hi, các chi
phí môi trng này cn phi đc phn nh đy đ trong chi phí phân hy cht thi.
Ti nhiu quc gia chi phí phân hy rác sau cùng đc tr vi mt mc phí nht

d
p
+ R
d
c
(1)

Môi trng t nhiên
Môi trng t nhiên
Ngi sn xut
Ngi tiêu th
Thi b
(
R
c
d
)
Thi b
(
R
p
d
)
thô (M)
Nguyên li
u

Tái ch (R’
p
)

theo đnh lut th nht ca lý thuyt nhit đng lc hc minh ha rng trong dài hn
thì c dòng nguyên vt liu khai thác đa vào h thng kinh t s ngang bng vi
dòng cht thi đc to ra trong quá trình sn xut và tiêu dùng (Field và Field,
2002).
Da vào Hình 1.2, mi cân bng vt cht có th đc vit đy đ nh sau:

R
d
p
+R
d
c
= M = G + R
p
- R
r
p
- R
r
c
(2)

Theo phng trình (2) lng nguyên liu thô (M) bng lng sn phm đu
ra (G) cng vi các cht thi t sn xut (R
p
), tr đi lng đc tái ch bi nhà sn
xut (R’
p
) và ngi tiêu dùng (R’
c

ngh s nh hng lên mc đ thay th gia các yu t đu vào và s lng đu vào
cn thit cho sn xut mt đn v hàng hóa. Theo Field và Field (2002) thì mt nn
kinh t bn vng là ‘nn kinh t trong đó vn đu t xã hi cho phép nn kinh t
tng trng đ th h tng lai ít nht cng có đc mc phúc li nh th h hin
ti, trong khi vn duy trì đc s lành mnh ca h sinh thái’.
1.2.3 S đánh đi gia sn xut và cht lng môi trng
Theo các tài liu hc thut v kinh t môi trng, các nhà kinh t minh ha
s đánh đi gia hàng hóa, dch v đc sn xut trong nn kinh t vi cht lng
môi trng bng cách s dng đng gii hn kh nng sn xut (production
possibility frontier – PPF).

Hình 1.3: S đánh đi gia sn lng và cht lng môi trng
ng cong này biu din các mc kt hp khác nhau gia hai kt qu: sn
lng th trng và cht lng môi trng, mà mt quc gia có th to ra đc vi
mt s vn nht đnh. Trong Hình 1.3, trc tung là tng giá tr th trng ca hàng
hóa kinh t thông thng bán ra trong nn kinh t trong mt nm, trc hoành ch
cht lng môi trng có đc t các d liu khác nhau v môi trng xung quanh.
Khi sn xut và tiêu th nhiu hàng hóa thì xã hi phi chp nhn s suy gim v
cht lng môi trng. Khi cht lng môi trng gim đn mc , nn kinh t
không th sn xut thêm bt k mt hàng hóa và dch v nào bi vì còn quá ít tài
Cht lng môi trng
e1
e2
e

ti các ngun thi; b) cân đi ti u gia vn đ chôn lp, phân hy và tái ch;
c) qun lý các cht thi cha đc thu gom; và d) la chn các bin pháp qun lý đ
bo đm gim cht thi và phân hy ti u nht. Li ích $

R
O
R
*
W
B
C
A
O
Chi phí xã hi biên
Chôn lp MSC
L
Li ích xã hi biên
Tái ch MSB
T
Chi phí $

D

Hình 1.4: Cân đi ti u gia chôn lp và tái ch cht thi (Pearce và Turner, 2004)
Gim phát thi ti các ngun thi cn đc thc hin đn mt mc nht đnh
nào đó mà thôi, mà ti đim này li ích tng thêm đ gim mt đn v cht thi cn
phi ngang bng vi chi phí tng thêm đ thc hin vic ct gim mt đn v cht