ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN HOÀNG MINH

ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG,
PHÁT TRIỂN CỦA MỘT GIỐNG NGÔ LAI MỚI
TẠI HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG

THÁI NGUYÊN - 2015


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN HOÀNG MINH

ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG,
PHÁT TRIỂN CỦA MỘT GIỐNG NGÔ LAI MỚI
TẠI HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
Mã số: 60.62.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Luân Thị Đẹp

THÁI NGUYÊN - 2015

trình thực hiện đề tài; Lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện Đoan Hùng, tỉnh
Phú Thọ đã tạo điều kiện để tôi được tham gia học tập để nâng cao trình độ
chuyên môn; UBND xã Chí Đám, huyện Đoan Hùng cùng các đồng nghiệp,
gia đình đã giúp tôi triển khai thực hiện đề tài.
Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên
luận văn không tránh khỏi thiếu sót, hạn chế, tôi rất mong nhận được sự tham
gia đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo để luận văn của tôi hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Đoan Hùng, tháng 9 năm 2015
Học viên

Nguyễn Hoàng Minh


iii

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................... 1
2. Mục đích và yêu cầu của đề tài .............................................................. 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................... 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 5
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ................................................................... 5
1.2. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới và Việt Nam .............................. 6
1.2.1. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới ................................................ 6
1.2.2.Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam .................................................. 9
1.3. Tình hình sản xuất ngô ở tỉnh Phú Thọ ............................................. 12
1.3.1. Tình hình sản xuất ngô ở tỉnh Phú Thọ .......................................... 12
1.3.2. Tình hình sản xuất ngô tại huyện Đoan Hùng ............................... 13

3.3.2. Khả năng chống đổ......................................................................... 54
3.4. Các yếu tố cấu thành năng suất của các giống ngô trong thí
nghiệm năm 2014 tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ......................... 56
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................... 65
4.1. Kết luận ............................................................................................. 65
4.2. Đề nghị .............................................................................................. 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 67


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa có ai công bố trong
một công trình nào khác.
Các thông tin trích dẫn, sử dụng trong luận văn được ghi rõ nguồn gốc.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Đoan Hùng, tháng 9 năm 2015
Học viên

Nguyễn Hoàng Minh


vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1: Tình hình sản xuất ngô trên thế giới giai đoạn 2009 - 2013 ............ 6
Bảng 1.2: Tình hình sản xuất ngô ở một số châu lục năm 2013 ....................... 7
Bảng 1.3: Tình hình sản xuất ngô của một số nước tiêu biểu trên thế giới
năm 2013 .......................................................................................... 8

Hùng, tỉnh Phú Thọ ........................................................................ 57
Bảng 3.11: Năng suất của các giống ngô thí nghiệm năm 2014 tại huyện
Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ .............................................................. 61


viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Trang
Hình 3.1: Biểu đồ năng suất lý thuyết của các giống ngô thí nghiệm ............ 62
Hình 3.2: Biểu đồ năng suất thực thu của các giống ngô thí nghiệm ............. 64


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trên thế giới, ngô (Zea mays.L) là một trong những cây ngũ cốc quan
trọng, diện tích đứng thứ 2 sau lúa mì; sản lượng và năng suất cao nhất trong
3 loại cây ngũ cốc quan trọng của thế giới (Lúa mì, lúa gạo và ngô). Năm
2013 diện tích trồng ngô thế giới đạt 184,19 triệu ha với năng suất 55,2 tạ/ha.
Trong đó Mỹ, Trung Quốc, Braxin là những nước đứng đầu về diện tích và
sản lượng (FAOSTAT, 2015) [21].
Với vai trò làm lương thực cho người, thức ăn chăn nuôi, nguyên liệu
cho công nghiệp và xuất khẩu ngô đã trở thành cây trồng bảo đảm an ninh
lương thực, góp phần chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp theo hướng trồng trọt
sang chăn nuôi, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp và sản phẩm hàng hoá
cho xuất khẩu ở nhiều nước và trên phạm vi toàn thế giới.
Hiện nay và trong những năm tới, ngô vẫn là cây ngũ cốc có vai trò quan
trọng ở nước ta. Ngô có nhiều công dụng, tất cả các bộ phận của cây ngô từ
hạt, đến thân, lá đều có thể sử dụng được để làm lương thực, thực phẩm cho
người, thức ăn cho gia súc, làm nguyên liệu cho công nghiệp (rượu ngô, sản

[5b], do đó chưa phản ánh hết tiềm năng của giống, chưa tận dụng được khí
hậu thời tiết, đất đai của từng vùng sinh thái riêng biệt.
Đoan Hùng là một huyện Miền núi phía Bắc của tỉnh Phú Thọ, có diện
tích đất tự nhiên là 30.261,34 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm
39%. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sinh trưởng phát triển của các cây
trồng nông nghiệp nói chung và cây ngô nói riêng, Đoan Hùng có tiềm năng
lớn để phát triển sản xuất nông lâm nghiệp toàn diện. Đại hội Đảng bộ huyện
lần thứ XXI (năm 2010) tiếp tục xác định với tiềm năng lợi thế sẵn có, cần tập
trung chỉ đạo sản xuất nông lâm nghiệp theo các chương trình nông nghiệp
trọng điểm, trong đó chương trình phát triển cây lương thực được ưu tiên để
đảm bảo an ninh lương thực trên địa bàn. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2015,
diện tích cây lương thực ổn định là 9.000 ha, sản lượng lương thực đạt 48,5 -


3
49 ngàn tấn. Trong đó, diện tích ngô toàn huyện ổn định ở 2.000 ha, năng suất
đạt 50 tạ/ha, sản lượng đạt 10.000 tấn.
Để góp phần làm tăng năng suất cũng như sản lượng ngô, ngoài việc áp
dụng các biện pháp kỹ thuật, điều cần thiết là luôn phải thường xuyên đánh giá,
tuyển chọn các giống ngô lai mới có tiềm năng cho năng suất cao, khả năng
thích nghi tốt với điều kiện sinh thái của vùng. Do đó nghiên cứu tuyển chọn
các giống ngô lai mới là một đòi hỏi tất yếu, thường xuyên nhằm chọn được
giống ngô thích hợp cho từng vùng trong điều kiện biến đổi khí hậu. Chính vì
vậy chúng tôi đã thực hiện đề tài: “Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển
của một số giống ngô lai mới tại huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ”.
2. Mục đích và yêu cầu của đề tài
2.1. Mục đích
Lựa chọn được giống ngô lai mới có năng suất cao thích ứng với điều
kiện đất đai, khí hậu của huyện Đoan Hùng để giới thiệu cho sản xuất.
2.2. Yêu cầu

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
Hiện nay diện tích đất nông nghiệp đang dần bị thu hẹp do dân số tăng
nhanh, sự phát triển của các khu đô thị, khu công nghiệp, đường giao
thông…. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu đang diễn biến phức tạp, hạn hán, lũ
lụt ngày càng nặng nề hơn, sâu bệnh mới xuất hiện, biện pháp canh tác không
phù hợp nên một số nơi đã gây ra tình trạng xói mòn đất. Song vấn đề đặt ra
là phải đảm bảo tăng năng suất và sản lượng dù diện tích giảm. Do vậy các
nhà chọn tạo giống cây trồng nói chung, cây ngô nói riêng đã đẩy mạnh việc
chọn, tạo các giống ngô mới theo hướng năng suất cao, phẩm chất tốt, khả
năng chống chịu tốt, phù hợp với từng vùng sinh thái.
Thực tiễn sản xuất nông nghiệp trên thế giới cũng như trong nước đã
khảng định giống cây trồng là một trong những nhân tố quyết định đến năng
suất, chất lượng và hiệu quả của sản xuất nông nghiệp. Nhờ có bộ giống cây
trồng phong phú, đa dạng chúng ta có thể thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, mùa vụ nhằm khai thác hiệu quả hơn tiềm năng và khắc phục những
hạn chế về đất đai, thời tiết khí hậu của từng vùng, làm đa dạng hóa sản phẩm
nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, thực hiện công nghiệp hóa hiện
đại hóa nông nghiệp và nông thôn.
Tuy nhiên, năng suất và chất lượng cây trồng là những tính trạng số
lượng, ngoài phụ thuộc vào giống chúng còn chịu ảnh hưởng rất lớn tác động
của điều kiện ngoại cảnh. Do vậy, để có giống tốt đưa vào sản xuất phù hợp
với điều kiện sinh thái của từng địa phương thì trước khi đưa vào sản xuất cần
được khảo nghiệm ở các vùng sinh thái khác nhau để đánh giá tính khác biệt,
độ đồng đều, độ ổn định, khả năng thích ứng với điều kiện ngoại cảnh bất
thuận thì mới lựa chọn được giống phù hợp với điều kiện sinh thái của từng
vùng nhằm phát huy được các đặc tính tốt của giống mới và tránh những rủi


6
ro do giống không thích ứng với điều kiện sinh thái tại cơ sở sản xuất. Vì vậy,


51,67

820,20

2010

164,03

51,90

851,27

2011

172,26

51,54

887,85

2012

178,55

48,88

872,79

2013

đã cung cấp vật liệu nghiên cứu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá
trình thực hiện đề tài; Lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện Đoan Hùng, tỉnh
Phú Thọ đã tạo điều kiện để tôi được tham gia học tập để nâng cao trình độ
chuyên môn; UBND xã Chí Đám, huyện Đoan Hùng cùng các đồng nghiệp,
gia đình đã giúp tôi triển khai thực hiện đề tài.
Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên
luận văn không tránh khỏi thiếu sót, hạn chế, tôi rất mong nhận được sự tham
gia đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo để luận văn của tôi hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Đoan Hùng, tháng 9 năm 2015
Học viên

Nguyễn Hoàng Minh


8
(18,97 triệu ha) nhưng ở đây tập trung những nước có trình độ khoa học phát
triển nên năng suất ngô cao thứ 3 trên thế giới (61,92 tạ/ha). Châu Đại dương
là nơi có diện tích trồng ngô ít nhất thế giới nhưng ở đây có trình độ thâm
canh cao nên năng suất cao thứ 2 trên thế giới (70,8 tạ/ha) và châu Phi là khu
vực có năng suất ngô thấp nhất thế giới (20,33 tạ/ha). Do ở đây điều kiện khí
hậu khắc nghiệt, trình độ thâm canh chưa cao. Trên thế giới, sản xuất ngô
giữa các nước có sự chênh lệch rất lớn về năng suất và sản lượng. Tình hình
sản xuất ngô của một số nước tiêu biểu được trình bày ở bảng 1.3:
Bảng 1.3: Tình hình sản xuất ngô của một số nước tiêu biểu
trên thế giới năm 2013
Diện tích

Năng suất


80,54

Mexico

7,10

31,94

22,66

Pháp

1,85

81,39

15,05

Italia

0,80

80,96

65,02

Đức

0,50


Mặc dù diện tích trồng ngô ít nhưng với kỹ thuật thâm canh cao nên năng
suất ngô của Hy Lạp, Đức, Pháp, Italia là những nước có năng suất cao trên
thế giới (80,96 - 115 tạ/ha). Israel là nước có điều kiện khí hậu khắc nghiệt
nên diện tích trồng ngô ít nhất thế giới (0,04 triệu ha), nhưng với trình độ
khoa học cao, đầu tư thâm canh lớn nên Israel có năng suất cao nhất trên thế
giới hiện nay (225,6 tạ/ha).
Trên thị trường quốc tế ngô đứng đầu trong danh sách những mặt hàng có
giá trị khối lượng hàng hóa giao dịch ngày càng tăng, tỷ trọng lưu thông lớn,
thị trường tiêu thụ rộng và nhu cầu ngày càng cao. Sở dĩ nhu cầu ngô tăng
mạnh là do dân số thế giới tăng nên nhu cầu về thịt, cá, trứng, sữa tăng mạnh
dẫn đến đòi hỏi lượng ngô dùng trong chăn nuôi tăng. Hơn nữa trong những
năm gần đây khi nguồn dầu mỏ đang cạn kiệt thì ngô được coi là nguồn nguyên
liệu chính để chế biến ethanol, một loại nhiên liệu sạch dùng để thay thế một
phần nguyên liệu xăng dầu. Trong bối cảnh giá xăng dầu đang liên tiếp lập
những kỷ lục mới, nhiên liệu sinh học đang trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết.
Tại Mỹ, nước sản xuất ethanol lớn nhất thế giới, 1/4 sản lượng ngô được dùng
để sản xuất ethanol, như vậy chỉ riêng lượng ngô dùng cho chương trình
ethanol của Mỹ đã tương đương hơn một nửa nhu cầu ngũ cốc của thế giới.
1.2.2.Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam
Ở Việt Nam, cây ngô đã được trồng cách đây khoảng 300 năm và được
trồng trên những điều kiện sinh thái khác nhau của cả nước. Là cây lương
thực quan trọng thứ hai sau cây lúa, là cây trồng chính để phát triển ngành
chăn nuôi. Lịch sử trồng ngô của nước ta qua các thời kỳ là một quá trình phát


10
triển không đồng đều, có giai đoạn rất trì trệ và không tương xứng với tiềm
năng của cây ngô và điều kiện tự nhiên của nước ta. Tuy nhiên trong những
năm gần đây do giá trị kinh tế và nhu cầu về ngô trong nước và thế giới có xu
hướng tăng lên, sản xuất ngô đã nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà

1.126,4

40,90

4.606,8

2011

1.121,3

43,13

4.835,7

2012

1.118,2

42,95

4.803,2

2013

1.170,3

44,35

5.190,9



suất

ha)

(tạ/ha)

Sản lượng
(tấn)

1.172,5

44,3

5.193,5

88,3

46,1

406,7

Trung du và miền núi phía Bắc

505,8

37,6

1.904,2


226,1

Đồng bằng Sông Hồng

(Nguồn:Tổng cục thống kê, năm 2015) [13]
Số liệu bảng 1.5 cho thấy vùng trung du và miền núi phía Bắc có diện
tích trồng ngô lớn nhất cả nước với 505,8 nghìn ha (năm 2013), chiếm 43,1%
diện tích trồng ngô của cả nước nhưng đây lại là vùng có năng suất ngô thấp
nhất (37,6 tạ/ha), chiếm 84,8% năng suất trung bình của cả nước, do ngô được
trồng chủ yếu trên nương rẫy có độ dốc lớn, phụ thuộc chủ yếu vào nước trời,
khó thâm canh, việc áp dụng các kỹ thuật tiến bộ vào sản xuất còn hạn chế.
Các vùng khác ở khu vực phía Nam có điều kiện đất đai bằng phẳng và màu
mỡ, thuận lợi hơn cho việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nên
vùng này có năng suất ngô cao hơn năng suất trung bình của cả nước. Trong
đó vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng Sông Cửu Long có năng suất ngô cao
nhất (57,6 và 56,1 tạ/ha). Vì đây là vùng có khả năng thâm canh cao.


iii

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................... 1
2. Mục đích và yêu cầu của đề tài .............................................................. 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................... 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 5
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ................................................................... 5
1.2. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới và Việt Nam .............................. 6
1.2.1. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới ................................................ 6


(tấn)

2010

20.652,8

43,76

90.380,7

2011

21.441,5

43,98

94.303,6

2012

17.375,9

45,53

79.119,5

2013

18.564,4

của tỉnh Phú Thọ. Phía Tây Bắc, Đoan Hùng giáp huyện Yên Bình của tỉnh
Yên Bái. Phía Bắc và phía Đông, huyện Đoan Hùng giáp các huyện của tỉnh
Tuyên Quang, kể từ Bắc sang Đông lần lượt là các huyện: Yên Sơn (phía
Bắc) và Sơn Dương (phía Đông). Trên phần phía Đông Bắc huyện có đoạn
cuối của sông Chảy (phần hạ du thủy điện Thác Bà), đổ nước vào sông Lô


14
ngay tại đây. Men theo phần lớn ranh giới với huyện Sơn Dương - Tuyên
Quang, là dòng sông Lô, một con sông lớn của hệ thống sông Hồng, nhưng
ngã ba sông Chảy - sông Lô lại nằm sâu trong lòng huyện.
Với tổng diện tích đất tự nhiên là 30.261,34 ha, trong đó diện tích đất
nông, lâm nghiệp là 24.747,9 ha (chiếm 81,8%). Đoan Hùng là huyện miền
núi có tiềm năng về đất đai, lao động để phát triển kinh tế nông nghiệp. Nhiều
năm qua, huyện đã tích cực vận dụng sáng tạo các cơ chế, chính sách vào thực
tế của địa phương nên đã đạt được nhiều thành tích trên mọi mặt của lĩnh vực
kinh tế, nổi bật là sản xuất cây lâm nghiệp, cây chè và cây ăn quả, đặc biệt là
sản phẩm đặc sản bưởi Đoan Hùng.
Tuy nhiên, những năm gần đây, do nhu cầu thực tiễn nhằm đảm bảo an
ninh lương thực, huyện đã xác định quan tâm ưu tiên cho phát triển các cây
lương thực chính, trong đó tập trung phát triển cây lương thực (lúa, ngô) được
xác định là chương trình trọng điểm được ưu tiên quan tâm. Giá trị sản xuất
ngành nông lâm nghiệp, thuỷ sản tăng trưởng liên tục và bền vững (5,3%/năm
giai đoạn 2005-2010; 6,7% giai đoạn 2011-2015). Trên địa bàn huyện, cây
ngô được trồng trong cả 3 vụ: vụ Xuân, vụ Hè Thu và vụ Đông; thích hợp trên
nhiều chân đất như đất soi bãi ven sông, đất màu đồi, đất lúa 2 vụ sau thu
hoạch lúa mùa, đất 1 vụ lúa. Diện tích ngô hàng năm cơ bản ổn định khoảng
1.800 - 1.900 ha/năm, trong đó cây ngô vụ Đông diện tích từ 900 - 1.000 ha
(chiếm khoảng 50%). Tình hình sản xuất ngô của huyện Đoan Hùng được
trình bày ở bảng 1.7.

46,40

8.612,7

2011

1.935,0

47,23

9.139,3

2012

1.805,4

48,81

8.811,7

2013

1.907,7

47,29

9.021,8

2014