MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN

I

LỜI CẢM ƠN

III

MỤC LỤC

IV

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VII

DANH MỤC BẢNG

VIII

MỞ ĐẦU

1

1.1. TÍNH CấP THIếT CủA Đề TÀI

1

1.2. MụC ĐÍCH VÀ YÊU CầU


1.1.1. Một số khái niệm về nông thôn và xây dựng nông thôn mới

5

1.1.2. Sự cần thiết xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam

8

1.1.3. Nguyên tắc, nội dung và tiêu chí xây dựng nông thôn mới

9

1.1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng nông thôn mới trong phát
triển kinh tế - xã hội

13

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xây dựng nông thôn mới

15

1.2. CƠ Sở THựC TIễN CủA QUY HOạCH NÔNG THÔN MớI TRÊN THế GIớI VÀ
VIệT NAM

16

1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước về xây dựng mô hình nông thôn
mới trên thế giới

16

27

2.1.4. Đề xuất giải pháp thực hiện xây dựng nông thôn mới huyện
Thanh Oai, thành phố Hà Nội

27

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CứU

28

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu

28

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu

29

2.2.2. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu

30

2.2.3. Phương pháp so sánh

30

CHƯƠNG III KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

31

kinh tế - xã hội

42

3.2. THựC TRạNG THựC HIệN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DựNG NÔNG THÔN MớI
TạI HUYệN THANH OAI

44

3.2.1. Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí về quy hoạch

44

3.2.2. Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã hội

44

3.2.3. Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí về kinh tế và tổ chức sản xuất

50

3.2.4. Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí về văn hóa - xã hội - môi
trường

53

3.2.5. Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí về hệ thống chính trị

55


3.4.1. Về tổ chức việc thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới

88

3.4.2. Về cơ chế chính sách

89

3.4.3. Giải pháp về kinh tế

90

3.4.4. Đào tạo, nâng cao nguồn nhân lực, trình độ dân trí trong xây
dựng nông thôn mới

91

3.4.5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền xây dựng Nông thôn mới đến
toàn dân

92

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

94

TÀI LIỆU THAM KHẢO

96


: Cơ cấu

CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

DĐĐT

: Dồn điền đổi thửa

DT

: Diện tích

ĐBSH

: Đồng bằng sông Hồng

ĐTPT

: Đầu tư phát triển

ĐVT

: Đơn vị tính

GTVT

: Giao thông vận tải


: Trung học chuyên nghiệp

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TTATGT

: Trật tự an toàn giao thông

UBND

: Ủy ban nhân dân

VH - TT - DL

: Văn hóa - Thể thao - Du lịch

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page vii


2014)

46

Bảng 3.5

Tình hình thực hiện tiêu chí thủy lợi (Tính đến tháng 6 năm 2015)

47

Bảng 3.6

Tình hình thực hiện tiêu chí Cơ sở vật chất văn hóa (Tính đến
tháng 12 năm 2014)

Bảng 3.7

49

Kết quả thực hiện nhóm tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất huyện
Thanh Oai năm 2014

51

Bảng 3.8

Tình hình thực hiện tiêu chí giáo dục (Tính đến tháng 6 năm 2015)

53


66

Bảng 3.14

Tình hình thực hiện tiêu chí Giao thông xã Cao Viên

67

Bảng 3.15

Tình hình thực hiện tiêu chí Thủy lợi xã Cao Viên

68

Bảng 3.16

Tình hình thực hiện tiêu chí Cơ sở vật chất văn hóa xã Cao Viên

70

Bảng 3.17

So sánh tình hình thực hiện chỉ tiêu sử dụng đất so với phương án
quy hoạch sử dụng đất xã Dân Hòa

73

Bảng 3.18

Tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất xã Dân Hòa


82

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page viii


MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, Nhà nước đã có nhiều quan tâm đến lĩnh vực nông
thôn thôn qua việc xác định chủ trương và ban hành các chính sách thúc đẩy phát
triển nông thôn và các chương trình, dự án hỗ trợ phát triển nông thôn. Bộ mặt
kinh tế xã hội nông thôn đã có nhiều thay đổi và khởi sắc, đời sống vật chất và
tinh thần của người dân nông thôn được cải thiện rõ rệt. Mặc dù vậy, nông
nghiệp và phát triển nông thôn còn gặp nhiều khó khăn. Khoảng cách về thu
nhập của người dân nông thôn thấp hơn nhiều so với người dân đô thị.
Là một nước nông nghiệp với hơn 70% dân cư đang sống ở nông thôn.
Phát triển nông nghiệp nông thôn đã, đang và sẽ còn là mối quan tâm hàng đầu,
có vai trò quyết định đối với việc ổn định kinh tế xã hội đất nước. Nghị quyết Đại
hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng xác định mục tiêu xây dựng nông
thôn mới là: “Xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng,
văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng
kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại”.
Trên tinh thần đó tại Nghị quyết Đại hội X, Hội nghị Trung Ương lần thứ
bảy (khóa X) ra Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 5 tháng 8 năm 2008 đã nêu một
cách toàn diện quan điểm của Đảng ta về xây dựng nông thôn mới. Nghị quyết
khẳng định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vai trò to lớn, có vị trí quan
trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Chính vì vậy các
vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn phải được giải quyết đồng bộ, gắn với

thôn mới là: xây dựng, tổ chức cuộc sống của dân cư nông thôn theo hướng văn
minh, hiện đại, giữ gìn bản sắc văn hóa và môi trường sinh thái gắn với phát triển
đô thị, thị trấn, thị tứ.
Thực hiện đường lối của Đảng, trong thời gian qua, phong trào xây
dựng nông thôn mới đã diễn ra sôi nổi ở khắp các địa phương trên cả nước,
thu hút sự tham gia của cả cộng đồng, phát huy được sức mạnh của cả xã hội.
Quá trình xây dựng nông thôn mới đã đạt được thành tựu khá toàn diện. Kết
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội cơ bản đảm bảo, tạo sự thuận lợi trong giao lưu
buôn bán và phát triển sản xuât; Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng
tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề, đã xuất hiện nhiều mô hình kinh tế có
hiệu quả gắn với xây dựng nông thôn mới, nâng cao thu nhập và đời sống vật
chất tinh thần cho người dân; Hệ thống chính trị ở nông thôn được củng cố và
tăng cường; Dân chủ cơ sở được phát huy; An ninh chính trị, trật tự an toàn xã
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 2


hội được giữ vững; Vị thế của giai cấp nông dân ngày càng được nâng cao.
Những thành tựu đó đã góp phần thay đổi toàn diện bộ mặt nông thôn, tạo cơ
sở vững chắc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
Thanh Oai là huyện ngoại thành, nằm ở phía Tây Nam của thành phố Hà
Nội, có vị trí địa lý liền kề với quận Hà Đông, với trung tâm kinh tế - chính trị là
thị trấn Kim Bài cách quận Hà Đông khoảng 14 km, cách trung tâm thành phố
Hà Nội 20 km về phía Bắc. Trên địa bàn huyện hiện có 20 xã, 1 thị trấn, trong đó
20/1 xã đang thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn
mới và cũng đã thu được một số thành tựu nhất định. Tuy nhiên do xuất phát
điểm của các đơn vị hành chính cấp xã trong huyện không đồng đều, kèm theo
đội ngũ cán bộ còn hạn chế nhiều về năng lực, nguồn vốn đầu tư còn hạn chế nên
trong quá trình triển khai còn nhiều khó khăn. Xuất phát từ thực trạng trên tôi

xây dựng nông thôn mới tại các xã tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông
thôn mới được nghiên cứu tại 2 xã Cao Viên và Dân Hòa.
- Phạm vi về không gian: Đề tài được tiến hành nghiên cứu trên địa bàn
huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội.
- Phạm vi về thời gian
Nguồn số liệu sử dụng trong đề tài được thu thập từ năm 2011 - 2014

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 4


CHƯƠNG I
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận về nông thôn, xây dựng nông thôn mới
1.1.1. Một số khái niệm về nông thôn và xây dựng nông thôn mới
1.1.1.1. Nông thôn
Hiện nay, trên thế giới vẫn chưa có định nghĩa chuẩn xác về nông thôn, có
rất nhiều định nghĩa khác nhau.
Khi định nghĩa về nông thôn người ta thường so sánh nông thôn với đô
thị. Có ý kiến cho rằng, khi xem xét nông thôn dùng chỉ tiêu mật độ dân số, số
lượng dân cư: ở nông thôn thấp hơn so với thành thị. Có ý kiến dùng chỉ tiêu
trình độ cơ cấu hạ tầng để phân biệt nông thôn với thành thị.
Quan điểm khác cho rằng nên dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trường,
phát triển hàng hoá để xác định vùng nông thôn (nông thôn thấp hơn).
Như vậy có thể thấy rằng, khái niệm về nông thôn chỉ mang tính chất
tương đối, thay đổi theo thời gian và theo tiến trình phát triển kinh tế, xã hội
của các quốc gia trên thế giới. Khái niệm nông thôn bao gồm nhiều mặt có
quan hệ chặt chẽ với nhau.
Theo Đặng Kim Sơn (2010), nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội

đi vào thực chất. Năm là, nông dân, nông thôn có văn hoá phát triển, dân trí được
nâng lên (Hồ Văn Thông, 2005).
Xây dựng NTM là việc đổi mới tư duy, nâng cao năng lực của người dân, tạo
động lực giúp họ chủ động phát triển kinh tế, xã hội, góp phần thực hiện chính sách
vì nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thay đổi cơ sở vật chất và diện mạo đời sống,
văn hóa, qua đó thu hẹp khoảng cách sống giữa nông thôn và thành thị. Đây là quá
trình lâu dài và liên tục, là một trong những nội dung trọng tâm cần lãnh đạo, chỉ
đạo trong đường lối, chủ trương phát triển đất nước và của các địa phương trong giai
đoạn trước mắt cũng như lâu dài.
Mục tiêu xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; Cơ
cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát
triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; Xã hội nông thôn ổn
định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; Môi trường sinh thái được bảo vệ; Nâng cao
sức mạnh của hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng ở nông thôn; Xây
dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nông và đội ngũ trí thức, tạo nền
tảng kinh tế - xã hội và chính trị vững chắc, đảm bảo thực hiện thành công công
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 6


nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng XHCN. Như vậy, hiểu một
cách chung nhất của mục đích xây dựng mô hình nông thôn mới là hướng đến
một nông thôn năng động, có nền sản xuất nông nghiệp hiện đại, có kết cấu hạ
tầng gần giống đô thị.
Do đó, có thể quan niệm: “Mô hình NTM là tổng thể những đặc điểm, cấu
trúc tạo thành một kiểu tổ chức nông thôn theo tiêu chí mới, đáp ứng yêu cầu mới
đặt ra cho nông thôn trong điều kiện hiện nay, là kiểu nông thôn được xây dựng
so với mô hình nông thôn cũ ở tính tiên tiến về mọi mặt”. (Phan Xuân Sơn,
Nguyễn Xuân Cảnh, 2009).

đó cấp địa phương có thể bao gồm các cấp khác nhau theo chiều từ trên xuống là
cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và cuối cùng là thôn ấp. Tham gia thực hiện và hỗ trợ
PTNT, bên cạnh đó, có thể là hệ thống không chính thức gồm các tổ chức, doanh
nghiệp, cá nhân hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau tại khu vực nông thôn.
Theo cách tiếp cận cơ chế quản lý, PTNT có thể quy định chức năng,
nhiệm vụ và vai trò của các bên liên quan khác nhau trong thực hiện PTNT. Điều
này có thể thấy được khi chức năng, nhiệm vụ và vai trò của các bên liên quan
thay đổi rất lớn, thậm chí là đảo chiều khi có sự chuyển đổi từ cơ chế quản lý tập
trung trước kia sang cơ chế thị trường hiện nay. Từ vai trò gần như tuyệt đối của
kinh tế tập thể, kinh tế HTX trước kia chuyển sang vai trò quan trọng của kinh tế
hộ gia đình tại khu vực nông thôn.
Theo cách tiếp cận phát triển, PTNT có thể bao gồm tiếp cận phát triển
thông thường, từ trên xuống; tiếp cận phát triển từ cộng đồng, từ người dân đi
lên; và tiếp cận phát triển có kết hợp từ trên xuống với từ dưới đi lên. Mỗi cách
tiếp cận có thể có lợi thế riêng. Tuy vậy tiếp cận thông thường, tiếp cận từ trên
xuống đang bộc lộ nhiều nhược điểm, không còn tạo ra động lực cho PTNT, nhất
là việc áp dụng tại cấp cơ sở địa phương. Tiếp cận từ dưới lên coi trọng vai trò
của cộng đồng, cho rằng cộng đồng khi được nâng cao năng lực, được trao quyền
có thể phát huy vai trò làm chủ, quản lý các nguồn lực từ huy động các nguồn lực
trong và ngoài cộng đồng phục vụ việc tổ chức thực hiện các hoạt động cơ bản,
thiết yếu, quy mô nhỏ, kỹ thuật đơn giản tốt hơn.
1.1.2. Sự cần thiết xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam
Việc xây dựng NTM nhằm phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế của quê
hương, đất nước trong giai đoạn mới. Sau 25 năm thực hiện đường lối đổi
mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta
đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa
tương xứng với tiềm năng và lợi thế.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 8

trình hỗ trợ có mục tiêu, các chương trình, dự án khác dang triển khai trên địa
bàn nông thôn.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 9


Bốn: Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới phải gắn với kế
hoạch phát triển kinh tế- xã hội của địa phương, có quy hoạch và cơ chế đảm bảo
thực hiện các quy hoạch xây dựng nông thôn mới đã được cấp có thẩm quyền
phê duyệt.
Năm: Công khai, minh bạch về quản lý, sử dụng các nguồn lực; tăng
cường phân cấp, trao quyền cho cấp xã quản lý và tổ chức thực hiện các công
trình, dự án của Chương trình xây dựng nông thôn mới; phát huy vai trò làm chủ
của người dân và cộng đồng, thực hiện dân chủ cơ sở trong quá trình lập kế
hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát, đánh giá.
Sáu: Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và
toàn xã hội; cấp uỷ đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành quá trình
xây dựng quy hoạch, đề án, kế hoạch và tổ chức thực hiện. Mặt trận Tổ quốc và
các tổ chức chính trị, xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ
thể trong xây dựng nông thôn mới.
1.1.3.2. Nội dung xây dựng nông thôn mới
Theo tinh thần Nghị quyết 26-NQ/T.Ư của Trung ương, nông thôn mới là
khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại; cơ cấu
kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển
nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch;
xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh
thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần
của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp.
+ Cơ giới hóa nông nghiệp, giảm tổn thất sau thu hoạch trong sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp.
- Giảm nghèo và an sinh xã hội;
- Phát triển giáo dục - đào tạo ở nông thôn;
- Phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe cư dân nông thôn;
- Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả;
+ Phát triển kinh tế hộ, trang trại, hợp tác xã;
+ Xây dựng cơ chế, chính sách thúc đẩy liên kết kinh tế giữa các loại hình
kinh tế ở nông thôn.
+ Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở nông thôn;
+ Xây dựng cơ chế, chính sách thúc đẩy liên kết kinh tế giữa các loại hình
kinh tế ở nông thôn.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 11


- Xây dựng đời sống văn hóa, thông tin và truyền thông nông thôn: Thực
hiện thông tin, truyền thông đáp ứng yêu cầu Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới.
- Cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn.
+ Xây dựng các công trình bảo vệ môi trường nông thôn trên địa bàn xã,
thôn theo quy hoạch gồm: xây dựng, cải tạo nâng cấp hệ thống tiêu thoát nước
trong thôn, xóm; xây dựng các điểm thu gom, xử lý rác thải ở các xã.
+ Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi
trường.
- Nâng cao chất lượng tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã
hội trên địa bàn.
+ Tổ chức đào tạo cán bộ đạt chuẩn theo quy định của Bộ Nội vụ, đáp ứng

không thí điểm, nơi làm nơi không, 9111 xã cùng làm.
- Thứ ba,cộng đồng dân cư là chủ thể của xây dựng nông thôn mới, không
phải ai làm hộ, người nông dân tự xây dựng.
- Thứ tư,đây là một chương trình khung, bao gồm 11 chương trình mục
tiêu quốc gia và 13 chương trình có tính chất mục tiêu đang diễn ra tại nông thôn.
1.1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh
tế - xã hội
Xây dựng nông thôn mới là một mục tiêu mang tính toàn diện, bao hàm cả
phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội nông thôn cũng như xây dựng Đảng
và mang đậm đặc trưng thời đại. Có thể nói một cách khái quát rằng, xây dựng
nông thôn mới phải đáp ứng được yêu cầu khoa học phát triển, xã hội ấm no,
phát triển nông thôn song hành với thành thị, xây dựng nên nông thôn mới phồn
thịnh, dân chủ, văn minh và hài hòa mang đậm đặc trưng XHCN. Để đạt được
mục tiêu, công tác xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa rất quan trọng (Nguyễn
Danh Sơn, 2010).
- Về kinh tế
Nông thôn có nền sản xuất hàng hoá mở, hướng đến thị trường và giao
lưu, hội nhập. Để đạt được điều đó, kết cấu hạ tầng của nông thôn phải hiện đại,
tạo điều kiện cho mở rộng sản xuất giao lưu buôn bán.
Thúc đẩy nông nghiệp, nông thôn phát triển nhanh, khuyến khích mọi người
tham gia vào thị trường, hạn chế rủi ro cho nông dân, điều chỉnh, giảm bớt sự phân
hoá giàu nghèo, chênh lệch về mức sống giữa các vùng, giữa nông thôn và thành thị.
Phát triển các hình thức sở hữu đa dạng, trong đó chú ý xây dựng mới các
hợp tác xã theo mô hình kinh doanh đa ngành. Hỗ trợ các hợp tác xã ứng dụng tiến

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 13




Page 14


1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xây dựng nông thôn mới
1.1.5.1. Chính sách của Đảng và Nhà nước
Vai trò lãnh đạo, định hướng của Đảng là kim chỉ nam để thực hiện thắng lợi
3 mục tiêu cốt yếu cho nông dân: trở thành lực lượng lao động tiên tiến, là lực lượng
chính trị vững mạnh và phát triển mạnh mẽ, có những thay đổi về chất. Trước hết,
Nhà nước phải có chính sách phát triển nông thôn toàn diện, không phải chỉ tập
trung vào nông nghiệp. Thứ hai, Nhà nước phải hỗ trợ việc tăng cường năng lực cho
các cộng đồng nông thôn để nông dân có thể tham gia vào việc phát triển nông thôn,
xây dựng các thể chế nông thôn dựa vào cộng đồng: hợp tác xã và các tổ chức dân
sự, nghề nghiệp của nông dân (Nguyễn Kế Tuấn, 2006).
1.1.5.2. Trình độ phát triển kinh tế xã hội
Nước ta xây dựng nông thôn mới trong điều kiện trình độ phát triển kinh
tế còn thấp; chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh còn kém, quy mô sản xuất
nhỏ bé, nguồn lực còn hạn hẹp; mức thu nhập và tiêu dùng của dân cư thấp, chưa
đủ tạo sức bật mới đối với sản xuất và phát triển thị trường. Lĩnh vực xã hội tồn
tại nhiều vấn đề bức xúc. Cải cách hành chính tiến hành còn chậm. Những tồn
tại, hạn chế này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quá trình và kết quả xây dựng nông
thôn mới (Đặng Kim Sơn, 2008).
1.1.5.3. Trình độ dân trí, đời sống và thu nhập của người dân
Thực trạng học vấn, dân trí và chuyên môn kỹ thuật đang còn thấp kém đã
gây rất nhiều khó khăn trong việc đưa các tiến bộ khoa học và công nghệ vào quá
trình lao động sản xuất ở khu vực nông nghiệp - nông thôn. Thực trạng này cũng
đã và đang là những nguyên nhân quan trọng làm cho nhiều vấn đề trong nông
nghiệp, nông thôn, nông dân chậm được giải quyết.
Thu nhập bình quân của người dân nông thôn hiện nay trên dưới 500.000
đồng/tháng, trong khi đó việc chi cho ăn, mặc chiếm tới 80 - 90%. Hiện trạng về

Các doanh nghiệp ít quan tâm đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn vì
đây là ngành sản xuất có nhiều rủi ro, đầu tư lớn mà hiệu quả thấp và mâu thuẫn
giữa thị trường lớn trong khi sản xuất nhỏ. Nếu không giải quyết được các mâu
thuẫn này thì việc thu hút đầu tư nguồn lực vào nông nghiệp, nông thôn sẽ
không mang lại hiệu quả.
1.2. Cơ sở thực tiễn của quy hoạch nông thôn mới trên thế giới và Việt Nam
1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước về xây dựng mô hình nông thôn mới trên
thế giới
* Xây dựng nông thôn mới ở Hàn Quốc
Phong trào “Làng mới” của Hàn Quốc là một trong các phong trào điển
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 16


hình thực hiện phát triển nông thôn cấp cơ sở. Phong trào được thực hiện tập
trung trong thời gian từ 1971 đến 1978 tại toàn bộ các làng quê vùng nông thôn.
Nguyên tắc thực hiện của phong trào về thực chất là PTNT DVCĐ. Việc thực
hiện phong trào được đánh giá là rất thành công khi có đóng góp đáng kể vào sự
phát triển của Hàn Quốc từ một nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu trong
những năm 1960 trở thành một nước công nghiệp hiện đại vào những năm 1990
trở lại đây. Các kinh nghiệm và bài học từ chương trình làng mới có thể đóng
góp đáng kể cho việc nghiên cứu xây dựng chương trình phát triển nông thôn cấp
cơ sở của Việt Nam.
* Xây dựng nông thôn mới ở Thái Lan
Nhìn nhận vấn đề phát triển kinh tế có vai trò quan trọng trong phát triển
nông thôn, đánh giá cao khả năng tự quản của các cộng đồng địa phương (đơn vị
bản làng), yêu cầu về phạm vi thực hiện – toàn bộ vùng nông thôn, khả năng hạn
chế của các thể chế - tổ chức, làm công tác phát triển nông thôn, năm 2001,
Chính phủ Thái Lan đã thực hiện chương trình cấp không thu lại một triệu bạt

được 60 triệu thanh niên nông thôn thành một đội ngũ cán bộ khoa học cốt cán, tạo
ra một động lực tiềm năng thúc đẩy nông thôn phát triển theo kịp với thành thị.
- Chương trình được mùa: chương trình này giúp đại bộ phận nông dân áp
dụng khoa học tiên tiến, phương thức quản lý hiện đại để phát triển nông nghiệp,
nông thôn. Trong 15 năm sản lượng lương thực của Trung Quốc đã tăng lên 3 lần
so với những năm đầu 70. Mục tiêu phát triển nông nghiệp là sản xuất các nông
sản chuyện dụng, phát triển chất lượng và tăng cường chế biến nông sản phẩm.
- Chương trình giúp đỡ vùng nghèo: mục tiêu là nâng cao mức sống của các
vùng nghèo, vùng miền núi, dân tộc ít người; mở rộng ứng dụng thành tựu khoa
học tiên tiến, phổ cập tri thức khoa học công nghệ và bồi dưỡng cán bộ khoa học
cốt cán cho nông thôn, tăng sản lượng lương thực và thu nhập của nông dân. Sau
khi thực hiện chương trình, ở những vùng này, số dân nghèo giảm từ 1,6 triệu
người xuống còn 5 vạn người, diện nghèo khó giảm từ 47% xuống còn 1,5%.
Tại hội nghị toàn thể Trung Ương lần thứ 5 khóa XVI của Đảng Cộng
Sản Trung Quốc, năm 2005, lần đầu tiên Trung Quốc đưa ra quy hoạch “Xây
dựng nông thôn mới xã hội chủ nghĩa”. Đây là kế hoạch xây dựng mới đã
được Trung Quốc đưa vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm năm lần thứ
XI (2006-2010). Mục tiêu của quy hoạch là: “sản xuất phát triển, cuộc sống
dư dật, làng quê văn minh, thôn xã sạch sẽ, quản lý dân chủ”. Xây dựng nông
thôn mới Trung Quốc tạo nên một hình ảnh mới đầy ấn tượng về một “nông
thôn Trung Quốc” đầy vẻ đẹp tráng lệ.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 18


Tuy vậy, dù với rất nhiều cố gắng, phát triển nông thôn cấp cơ sở và NTM tại
Trung Quốc cũng chưa đạt được các mục tiêu đề ra để thúc đẩy phát triển khu vực
nông thôn. Mô hình NTM của Trung Quốc chưa được coi là thành công khi hiện
nay, khoảng cách giữa khu vực thành thị và nông thôn vẫn đang ngày càng rộng ra.



của khu vực này một cách tương xứng với sự phát triển chung của cả Nhật Bản.
Người khởi xướng phong trào OVOP của thế giới, Tiến sĩ Mo-ri-hi-kô Hi-ramát-su nhấn mạnh ba nguyên tắc chính xây dựng phong trào OVOP. Đó là, địa
phương hóa rồi hướng tới toàn cầu; tự chủ, tự lập, nỗ lực sáng tạo; và phát triển
nguồn nhân lực. Trong đó, nhấn mạnh đến vai trò của chính quyền địa phương
trong việc hỗ trợ kỹ thuật, quảng bá, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm. Câu chuyện từ
những kinh nghiệm trong quá trình xây dựng các thương hiệu đặc sản nổi tiếng
của Nhật Bản như nấm hương khô, rượu Shochu lúa mạch, chanh Kabosu... cho
thấy những bài học sâu sắc đúc kết không chỉ từ thành công mà cả sự thất bại.
Người dân sản xuất rồi tự chế biến, tự đem đi bán mà không phải qua thương lái.
Họ được hưởng toàn bộ thành quả chứ không phải chia sẻ lợi nhuận qua khâu
trung gian nào. Chỉ tính riêng trong 20 năm kể từ năm 1979-1999, phong trào
OVOP “Mỗi làng, một sản phẩm” của đất nước mặt trời mọc đã tạo ra được 329
sản phẩm bình dị và đơn giản như nấm, cam, cá khô, chè, măng tre... được sản
xuất với chất lượng và giá bán rất cao.
Theo Tiến sĩ Hi-ra-mát-su, gần 30 năm hình thành và phát triển, sự thành
công của phong trào OVOP đã lôi cuốn không chỉ các địa phương trên đất nước
Nhật Bản mà còn rất nhiều khu vực, đáng chú ý là các quốc gia ở châu Á và châu
Phi tìm hiểu và áp dụng. Một số quốc gia trong khu vực Đông-Nam Á như Tháilan, Phi-li-pin... tận dụng được nguồn lực địa phương, phát huy sức mạnh cộng
đồng, bảo tồn các làng nghề truyền thống, đã thu được những thành công nhất
định trong phát triển nông thôn của đất nước mình nhờ áp dụng kinh nghiệm của
phong trào OVOP của Nhật Bản. (Phương Ly, 2012).
1.2.2. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam
1.2.2.1. Tình hình thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới trên
toàn quốc
Chương trình xây dựng nông thôn mới là chủ trương đúng đắn, kịp thời
của Đảng, hợp lòng dân. Chương trình đã hình thành được bộ máy chỉ đạo và
quản lý đồng bộ từ Trung ương tới cơ sở, là yếu tố quan trọng thúc đẩy tiến độ và
nâng cao hiệu quả thực hiện Chương trình.