Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

MỤC
I
1
2
3
4
5
II
1
2
3
III
1
2

NỘI DUNG
MỤC LỤC
Phần mở đầu
Lý do chọn đề tài
Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Đối tượng nghiên cứu
Giới hạn của đề tài
Phương pháp nghiên cứu
Phần nội dung
Cơ sở lý luận
Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Nội dung và hình thức của giải pháp
Phần kết luận, kiến nghị
Kết luận

- Trang 1 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

tình huống của cuộc sống. Có thể nói kỹ năng sống chính là nhịp cầu giúp con
người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh.
Người có kỹ năng sống phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử
thách; biết ứng ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thường
thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính
mình. Ngược lại người thiếu kỹ năng sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong
cuộc sống.
Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cơ chế thị trường hiện
nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu đan xen giữa những yếu tố tích cực và tiêu cực:
một là các em được sự quan tâm chăm sóc quá sức chu đáo của phụ huynh vì sống
trong gia đình ít con, hoàn cảnh kinh tế ổn định; hai là những em sống trong gia
đình với nhiều lo toan cho cuộc mưu sinh, phụ huynh bỏ mặc con cái. Môi trường
hoàn cảnh khác nhau ấy lại thường cùng mang đến cho các em một thiếu sót lớn
trong từng bước trưởng thành, đó là kỹ năng sống. Giáo dục kỹ năng sống càng trở
nên cấp thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia
đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các
tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và
mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà và lành mạnh. Bởi vì các em
là những chủ nhân tương lai của đất nước. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình
thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá
song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi
kéo, kích động,…
Ở bậc tiểu học, các môn học vừa cung cấp cho học sinh những kiến thức ban
đầu về văn hoá,… vừa cung cấp cho học sinh những tri thức sơ đẳng về các chuẩn
mực hành vi đạo đức, để từ đó giúp học sinh hình thành kỹ năng sống. Chính vì vậy

năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết), thể hiện ưu thế của Tiếng Việt là kỹ
năng giao tiếp, sau đó là kỹ năng nhận thức, ra quyết định, hợp tác, ứng xử, …
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi quyết định lựa chọn và nghiên cứu
đề tài “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn
Tiếng Việt ở trường Tiểu học Trưng Vương” để góp một phần nhỏ vào việc thực
hiện nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường và thực
hiện mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ trên cơ sở
tiếp thu được các kỹ năng sống đầy đủ.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
Mục tiêu
- Đề ra một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua
môn Tiếng Việt;
- Giúp HS ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội; Hiểu
biết về thể chất, tinh thần của mình; Có hành vi, thói quen ứng xử có văn hoá và
chấp hành pháp luật…;
- Giúp học sinh có kỹ năng sống trong học tập và trong cuộc sống như mạnh
dạn, tự tin và trở thành những con người có văn hóa phù hợp với thời đại mới;
- Nâng cao giá trị kỹ năng sống cho học sinh, nâng cao giá trị văn hóa nhà
trường;
- Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh;
- Tăng cường được sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, tạo môi
trường thuận lợi để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Nhiệm vụ
- Nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài;
- Tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân dẫn đến học sinh thiếu kỹ năng sống;
- Phân tích, đánh giá thực trạng mà đề tài đã đặt ra;
- Đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học Trưng Vương;
- Rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác giáo dục kỹ năng sống.
3. Đối tượng nghiên cứu.

môn học của Bộ cho các cấp học trong hệ thống giáo dục phổ thông. Giáo dục cho
người học những kỹ năng cơ bản, cần thiết, hướng tới hình thành những thói quen
tốt giúp người học thành công, đảm bảo vừa phù hợp với thực tiễn và thuần phong
mỹ tục Việt Nam vừa hội nhập quốc tế trong giai đoạn công nghiệp hoá đất nước.
Giáo dục KNS là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, xây dựng
những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực trên cơ sở
giúp HS có thái độ, kiến thức, kỹ năng, giá trị cá nhân thích hợp với thực tế xã hội.
Mục tiêu cơ bản của giáo dục KNS là làm thay đổi hành vi của HS, chuyển từ thói
quen thụ động, có thể gây rủi ro, dẫn đến hậu quả tiêu cực thành những hành vi
mang tính xây dựng tích cực và có hiệu quả để nâng cao chất lượng cuộc sống cá
nhân, rèn luyện kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; có thói quen và kỹ
năng làm việc theo nhóm, kỹ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói
quen rèn luyện sức khoẻ, ý thức bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông,
đuối nước và các tệ nạn xã hội.
Kỹ năng sống có thể hình thành tự nhiên, học được từ những trải nghiệm của
cuộc sống và do giáo dục mà có. Không phải đợi đến lúc được học kỹ năng sống
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 4 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

một con người mới có những kỹ năng sống đầu tiên. Chính cuộc đời, những trải
nghiệm, va vấp, thành công và thất bại giúp con người có được bài học quý giá về
kỹ năng sống. Tuy nhiên, nếu được dạy dỗ từ sớm, con người sẽ rút ngắn thời gian
học hỏi qua trải nghiệm, sẽ thành công hơn. Kỹ năng sống cần cho suốt cả cuộc đời
và luôn luôn được bổ sung, nâng cấp để phù hợp với sự thay đổi của cuộc sống biến
động. Người trưởng thành cũng vẫn cần học kỹ năng sống. Ở lứa tuổi lớp 5, học
sinh có những nhận biết nhất định về thế giới xung quanh, biết đánh giá nhận xét sự

năm liền. Tôi luôn tận tụy với nghề, thích học hỏi, tìm tòi sáng tạo;
Đội ngũ cán sự lớp là những thành viên khá tích cực, ham hoạt động;
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 5 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

Bên cạnh đó, đại đa số học sinh chăm ngoan, hiếu học. Các em gắn bó, xem
lớp học là ngôi nhà thứ hai của mình nên có thái độ tích cực và hợp tác. Có kỹ năng
vận dụng kiến thức học được vào thực tế cuộc sống;
Được sự quan tâm giúp đỡ của hội cha mẹ học sinh lớp 5A và hầu hết các
phụ huynh cũng đã nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của giáo dục, đặc biệt
là giáo dục ở bậc Tiểu học – bậc học nền tảng cho quá trình học của con em mình.
Họ đã có ý thức tự giác, thái độ tích cực trong việc giáo dục con em mình và kết
hợp với nhà trường để giáo dục học sinh.
Bên cạnh những thuận lợi thì việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh còn có
những khó khăn như sau:
Các em học sinh tiểu học còn nhỏ dại, đặc điểm tâm lí, nhận thức, ngôn ngữ
của các em chưa đạt tới đỉnh. Kỹ năng sống còn hạn chế, chưa có khả năng tự lập
cho bản thân, chưa biết cách phòng vệ trước những tệ nạn xã hội. Các em chưa có
các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống của mình. Một số em nhà ở xa trường học nên
việc thực hiện nội quy trường, lớp của các em còn hạn chế. Một số học sinh thiếu
thốn tình cảm (như chỉ ở với mẹ hoặc bố, hay ở với ông bà, cha mẹ làm ăn xa) nên
các em không được quan tâm, giáo dục toàn diện như các bạn cùng trang lứa, có
em còn có những biểu hiện mặc cảm tự ti, không dám hòa mình trong mọi hoạt
động chung của lớp. Đa số các em còn hiếu động, suy nghĩ chưa sâu sắc. Học sinh
chưa có động cơ tự học tập, thiếu hứng thú, chưa thấy lợi ích của việc học, chưa có
thói quen và kỹ năng lao động trí óc.

Bên cạnh những thuận lợi và khó khăn thì việc giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh còn có những thành công như: Sau những tiết học Tiếng Việt, tôi thấy học
sinh trong lớp có hứng thú, tích cực học tập. Tôi đã đạt được kết quả khả quan. Các
kĩ năng sống cần thiết được hình thành: Học sinh biết vâng lời và yêu quý thầy cô
giáo, luôn tự hoàn thành các nhiệm vụ học tập, nề nếp tốt, lao động vệ sinh trường
lớp sạch sẽ, chấp hành tốt mọi nội quy của trường của lớp đề ra, không còn đối
tượng học sinh cá biệt, tập thể học sinh biết thương yêu đoàn kết và giúp đỡ lẫn
nhau cùng tiến bộ đặc biệt các em tự tin, mạnh dạn trong giao tiếp, mạnh dạn trao
đổi ý kiến, chia sẻ và hợp tác trong mọi công việc chung của lớp. Chính vì thể lớp
tôi là một lớp luôn dẫn đầu trong khối về mọi hoạt động, phong trào.
Tiết học đa dạng, phong phú về hình thức tổ chức, nội dung luôn mới mẻ và
cập nhật những vấn đề mà lứa tuổi các em quan tâm nên bản thân các em rất thích
thú và tích cực, hứng thú học tập.
Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
* Về phía giáo viên:
Trong thực tế hiện nay, việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kĩ năng
sống cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế. Mặc dù GV đã được tiếp cận về
nội dung lồng ghép giáo dục kĩ năng sống của Bộ Giáo dục và mỗi giáo viên đều
được tập huấn về cách dạy và rèn kĩ năng sống cho học sinh nhưng nhận thức của
nhiều giáo viên còn mơ hồ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kĩ năng sống cho học sinh
trong mỗi tiết học là gì? Vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên không thể tìm ra được
biện pháp, hình thức tổ chức hữu hiệu để rèn kỹ năng sống cho học sinh. Hoặc nếu
có xem giáo trình của BGD đã ban hành thì các kỹ năng sống trong các môn học
nói chung và môn Tiếng Việt nói riêng giáo viên còn gặp rất nhiều khó khăn trong
việc tổ chức các hoạt động học tập, sử dụng phương pháp và hình thức dạy học
thích hợp để giáo dục các kĩ năng đó.
Trong quá trình giáo dục học sinh, giáo viên chưa thường xuyên chú ý phân
loại các đối tượng, chưa thật gần gũi, thân thiện với học sinh, chưa quan tâm nhiều
đến điều kiện gia đình của từng học sinh
- Việc rèn kỹ năng sống qua việc tích hợp vào các môn học nói chung và

sống cơ bản chưa nhiều. Hơn nữa cha mẹ học sinh còn mải đi làm lo kinh tế gia
đình chưa dành nhiều thời gian quan tâm đến con em mình mà tất cả việc học tập
của con em là do các cô giáo và nhà trường.
Chính việc thiếu hụt nghiêm trọng các kỹ năng sống do sự hạn chế của giáo
dục gia đình và nhà trường, sự phức tạp của xã hội và cuộc sống xung quanh học
sinh là nguyên nhân trực tiếp khiến học sinh gặp khó khăn trong ứng xử với tình
huống thực của cuộc sống.
Kỹ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn
tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có
nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản
là tất cả điều cần thiết chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những
thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống.
Giáo dục kỹ năng sống là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại,
xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực
trên cơ sở giúp HS có thái độ, kiến thức, kỹ năng, giá trị cá nhân thích hợp với thực
tế xã hội. Mục tiêu cơ bản của giáo dục kỹ năng sống là làm thay đổi hành vi của
học sinh, chuyển từ thói quen thụ động, có thể gây rủi ro, dẫn đến hậu quả tiêu cực
thành những hành vi mang tính xây dựng tích cực và có hiệu quả để nâng cao chất
lượng cuộc sống cá nhân và góp phần phát triển xã hội bền vững.
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 8 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

Kỹ năng sống là cái có sau những trải nghiệm thực tế nên việc lồng ghép này
sẽ không dừng lại ở mức giảng dạy lý thuyết mà sẽ cụ thể hóa thành từng trường
hợp, hoàn cảnh và yêu cầu học sinh xử lý.
Thực trạng việc rèn kỹ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học: Học tập

sinh cũng chưa có nhận thức đầy đủ và ý thức trau dồi kỹ năng sống, chưa tích cực
chủ động tham gia các họat động trải nghiệm để tạo lập, rèn luyện kỹ năng sống.
Để các em bộc lộ được những kỹ năng của bản thân, bản thân tổ chức cho
các em tham gia các buổi sinh hoạt ngoại khoá như: “Đố vui để học”, “Trò chơi
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 9 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

học tập” nhằm phát huy tính tích cực học tập của các học sinh. Qua đó học sinh có
điều kiện học mà vui, vui mà học giảm bớt đi sự căng thẳng.
Như vậy, việc rèn kỹ năng sống thông qua các môn học, hoạt động ngoài giờ
lên lớp nói chung và môn Tiếng Việt nói riêng là một trong những nội dung quan
trọng góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học
sinh. Và cần được tổ chức một cách thường xuyên, hiệu quả.
Từ cơ sở và thực tiễn trong quá trình nghiên cứu tôi đã tìm ra một số biện
pháp giúp giáo viên rèn kỹ năng sống cho học sinh tiểu học có tính khả thi sau.
3. Nội dung và hình thức của giải pháp:
a. Mục tiêu của giải pháp
Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều kỹ năng quan trọng mà
trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá. Thực tế kết quả của nhiều
nghiên cứu đều cho thấy các kỹ năng quan trọng nhất trẻ phải học vào thời gian đầu
của năm học chính là những kỹ năng sống như: sự hợp tác, tự kiểm soát, tính tự tin,
tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác định được các kỹ năng cơ
bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm
để dạy trẻ .
Nghiên cứu kỹ nội dung, chương trình môn Tiếng Việt lớp 5 nói riêng để
nắm chắc kiến thức và kỹ năng của môn học, cũng như kỹ năng sống mà HS cần

giáo khoa môn Tiếng Việt lớp 5;
- Xác định nội dung giáo dục kỹ năng sống cho HS trong môn Tiếng Việt
lớp 5;
- Xây dựng góc Tiếng Việt;
- Giáo viên tuyên truyền các bậc cha mẹ thực hiện dạy các em các kỹ năng
sống cơ bản;
Tìm hiểu nội dung giáo dục kỹ năng sống và địa chỉ trong chương trình sách
giáo khoa môn Tiếng việt lớp 5.
Tuần
2
4

5

6

9

10

Môn học

Tên bài dạy

Các kỹ năng sống cần đạt
- Thu thập, xử lí thông tin
Tập làm văn Luyện tập làm báo - Hợp tác
cáo thống kê
- Thuyết trình kết quả tự tin
- Xác định giá trị.

Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 11 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

11
13

14

17

- Ra quyết định.
Tập làm văn Luyện tập làm đơn
- Đảm nhận trách nhiệm với cộng
đồng.
Người gác rừng tí - Ứng phó với căng thẳng.
Tập đọc
hon
- Đảm nhận trách nhiệm với cộng
đồng.
Làm biên bản cuộc - Ra quyết định / giải quyết vấn đề.
Tập làm văn họp
- Tư duy phê phán.
Luyện tập làm biên - Ra quyết định / giải quyết vấn đề.
Tập làm văn bản cuộc họp
- Hợp tác
- Tư duy phê phán.

Tập đọc
Trí dũng song toàn
- Tự nhận thức
- Tư duy sáng tạo.

21
Lập chương
Tập làm văn hoạt động
23

Tập làm văn Lập

Người thực hiện: Ngô Thị Minh

chương

trình - Hợp tác
- Thể hiện sự tự tin
- Đảm nhận trách nhiệm.
- Hợp tác
trình - Thể hiện sự tự tin
- Trang 12 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

25
26

29

Tập đọc
Con gái
- Giao tiếp, ứng xử phù hợp giới
tính.
- Ra quyết định
- Thể hiện sự tự tin.
Tập làm văn Tập viết đoạn đối - Kỹ năng hợp tác có hiệu quả để
thoại; phân vai đọc, hoàn chỉnh màn kịch.
diễn màn kịch
- Tư duy sáng tạo.
Ôn tập cuối HKII
Tập đọc
(Tiết 3)
Lập bảng thống kê
Tập làm văn Ôn tập cuối học kì II
(Tiết 4)
Viết biên bản cuộc
họp

- Thu thập, xử lí thông tin: Lập
bảng thống kê.
- Ra quyết định.
- Ra quyết định.
- Xử lí thông tin

Xác định nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong môn Tiếng
Việt lớp 5.
* Kỹ năng thể hiện sự tự tin:
Tự tin là có niềm tin vào bản thân, tự hài lòng với bản thân, tin rằng mình có
thể trở thành người có ích và tích cực, có niềm tin về tương lai, cảm thấy có nghị

Ví dụ: Khi dạy bài “ Những con sếu bằng giấy ” Tôi yêu cầu HS trả lời câu
hỏi. + Các bạn nhỏ đã làm gì để giúp đỡ Xa-xa-cô?
Tôi yêu cầu HS trả lời câu hỏi. Khuyến khích nhiều em phát biểu theo cách
khác nhau. Chẳng hạn: (Các bạn nhỏ trên khắp thế giới đã gấp những con sếu bằng
giấy gửi tới cho Xa-xa-cô. Khi Xa-xa-cô chết các bạn đã quên góp tiền xây tượng
đài tưởng nhớ những nạn bị bom nguyên tử sát hại.)
+ Em đã làm được việc gì để tỏ lòng cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ những
người nạn nhân bị bom nguyên tử sát hại? Tôi khuyến khích nhiều em phát biểu
theo các cách hiểu của các em. Chẳng hạn: Chúng tôi gét chiến tranh. Tôi sẽ cùng
mọi người đấu tranh xoá bỏ vũ khí hạt nhân. Quên góp tiền, sách vở, quần áo để
ủng hộ những nạn bị bom nguyên tử sát hại....)
Ví dụ: Khi kể chuyện bài “ Tiếng vĩ cầm ở Mĩ Lai ” Tôi yêu cầu HS trả lời
câu hỏi:
+ Em đã làm được việc gì để tỏ lòng cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ những nạn
nhân của vụ thảm sát Mỹ Lai, đồng cảm với hành động dũng cảm của những người
lính Mỹ có lương tâm? Học sinh tự nói về sự thông cảm, chia sẻ và giúp đỡ người
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 14 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

khác của các nhân vật trong bài. Từ đó giúp học sinh hiểu được cần phải biết quan
tâm đến người khác và sẵn sàng giúp đỡ họ.
Sau đó, tôi YCHS kể chuyện theo nhóm thể hiện KNS cảm thông, chia sẻ
theo từng đoạn của câu chuyện.
Hoặc khi dạy Tập làm văn “Luyện tập làm đơn” KNS cần lồng ghép là sự
cảm thông: HS tự nói về sự chia sẻ, cảm thông với nỗi bất hạnh của nạn nhân chất
độc màu da cam.Từ đó giúp học sinh hiểu được cần phải biết quan tâm đến người


- Trang 15 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

+ Mơ đã ứng xử như thế nào khi bạn Hoan bị rơi xuống nước? (Mơ ứng xử
phù hợp đã lao xuống để cứu bạn).
Ví dụ: Sau khi học xong bài: “ Một vụ đắm tàu” Tôi hỏi HS: Em có nhận
xét gì về cách giao tiếp của các nhận vật trong bài? (Mi-ri-ô là một bạn trai kín đáo,
cao thượng đã nhường sự sống cho bạn. Giu-li-ét-ta là một bạn gái tốt bụng, giàu
tình cảm biết lo lắng, chăm sóc khi bạn bị thương... Cách giao tiếp giữa các bạn
thân mật, gần gũi thể hiện những tính cách điển hình của nữ giới và nam giới). Từ
những việc làm của các nhân vật trong bài mà tôi hướng dẫn học sinh vận dụng vào
cuộc sống.
+ Ví dụ: Khi học xong bài: “Lớp trưởng lớp tôi” Tôi hỏi HS:
+ Em có nhận xét gì về cách xưng hô của các bạn trong câu chuyện? (Các
bạn thể hiện giao tiếp tự tin, mạnh dạn, thân mật, gần gũi).
Tiếp theo, tôi yêu cầu học sinh kể câu chuyện theo nhóm có phân vai các
nhân vật để các em thể hiện được kĩ năng giao tiếp của mình.
Cuối cùng, tôi tổ chức cho học sinh thực hành Kĩ năng sống bằng cách cho
học sinh thảo luận đóng vai để đưa ra các tình huống xảy ra trong cuộc sống và các
cách xử lí tình huống của các nhóm.
*Kỹ năng tự nhận thức:
Kỹ năng tự nhận thức là khả năng của con người hiểu về chính bản thân
mình, như cơ thể, tư tưởng các mối quan hệ xã hội; biết nhìn nhận, đánh giá đúng
về tiềm năng, tình cảm, sở thích, thói quen… của bản thân mình, quan tâm và luôn
ý thức được mình đang làm gì, kể cả nhận ra lúc bản thân đang cảm thấy căng
thẳng.
Để tự nhận thức đúng về bản thân cẩn phải được trải nghiệm qua thực tế, đặc

bạn nam trong lớp ai cũng nể phục). Sau dó tôi cho HS thực hành Kĩ năng sống đó
bằng cách cho HS thực hành: “Tự giới thiệu về lớp trưởng lớp mình”. Trong lời
giới thiệu: HS nêu những điểm mạnh, điểm yếu của lớp trưởng. Ví dụ: Học sinh tự
nhận xét về chữ viết của bạn, hoặc giới thiệu những khả năng và hạn chế của bạn.
Tôi khích lệ để HS tự tin, mạnh dạn khi nói trước cả lớp để học sinh có cơ hội được
rèn kĩ năng nói trước tập thể.
Ví dụ 4: Khi dạy Bài “Con gái” Sau khi HS nhận biết được những việc làm
của Mơ như học giỏi, chăm làm, dũng cứu bạn... thì mọi người đã thay đổi cách
hiểu chưa đúng của cha mẹ về việc sinh con gái. Qua câu chuyện này thì chúng ta
đã tự nhận thức về sự bình đẳng nam nữ.
*Kỹ năng xác định giá trị:
Giá trị là những gì con người cho là quan trọng, có ý nghĩa đối với bản thân
mình, có tác dụng định hướng cho suy nghĩ, hành động và lối sống của bản thân
trong cuộc sống. Giá trị có thể là những chuẩn mực đạo đức, những chính kiến, thái
độ và thậm chí là thành kiến đối với một điều gì đó…
Giá trị có thể là giá trị vật chất hoặc giá trị tinh thần, có thể thuộc các lĩnh
vực văn hóa, nghệ thuật, đạo đức, kinh tế…
Giáo dục kĩ năng “Xác định giá trị ” ở một số bài trong môn Tiếng Việt tôi đã
thực hiện như sau :
Ví dụ : Khi dạy bài “Những con sếu bằng giấy” TV5 tập I.
Giáo dục kĩ năng sống “Xác định giá trị. ” trong bài là: HS nhận biết được ý
nghĩa của tấm lòng nhân hậu trong cuộc sống.
GV nêu:
+ Tìm những câu các bạn nhỏ đã làm gì để tỏ tình đoàn kết với Xa-xa-cô?
+ Các bạn nhỏ đã làm gì để bày tỏ nguyện vọng hoà bình?
+ Theo em, nếu được đứng trước tượng đài, em sẽ nói gì với với Xa-xa-cô?
Tôi để nhiều HS được trình bày, sau đó tôi chốt ý đúng và đưa ra câu hỏi, tổ
chức cho HS thảo luận nhóm đôi: “Câu chuyện muốn nói với các em điều gì?
GV kết luận để HS nhận thấy: Chúng ta đều ghét chiến tranh mà yêu hoà bình. Chỉ
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

kinh nghiệm trực tiếp đang trải qua, tư duy minh mẫn và khác biệt. Tư duy sáng
tạo là một Kĩ năng sống quan trọng bởi vì trong cuộc sống con người thường xuyên
bị đặt vào những hoàn cảnh bất ngờ hoặc ngẫu nhiên xảy ra. Khi gặp những hoàn
cảnh như vậy đòi hỏi chúng ta phải có tư duy sáng tạo để có thể ứng phó một cách
linh hoạt và phù hợp. Khi một người biết kết hợp tốt giữa kĩ năng tư duy phê phán
và tư duy sáng tạo thì năng lực tư duy của người ấy càng được tăng cường và sẽ
giúp ích rất nhiều cho bản thân trong việc giải quyết vấn đề một cách thuận lợi và
phù hợp nhất.
* Kỹ năng lắng nghe tích cực:
Lắng nghe tích cực là một phần quan trọng của kĩ năng giao tiếp. Người có
kĩ năng lắng nghe tích cực biết thể hiện sự tập trung chú ý và thể hiện sự quan tâm
lắng nghe ý kiến hoặc trình bày của người khác, biết đưa ra ý kiến phản hồi mà
không vội đánh giá, đồng thời có đối đáp hợp lý trong qúa trình giao tiếp.
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 18 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

Ví dụ: Khi dạy Tập làm văn bài: “Luyện tập thuyết trình, tranh luận”,
người giáo viên tổ chức cho các em thuyết trình, tranh luận. Trong quá trình thuyết
trình, tranh luận thì các em phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của người cùng tranh
luận.
Ví dụ: Khi dạy Kể chuyện bài: “Tiếng vĩ cầm ở Mỹ Lai”, Lớp trưởng lớp
tôi”. Tôi yêu cầu học sinh kể chuyện theo nhóm. Trong quá trình kể chuyện thì các
em phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của người kể. Sau khi lắng nghe bạn kể chuyện
xong, tôi yêu cùng học sinh nhận xét lời kể, điệu bộ, cử chỉ của bạn.
Sau khi dạy xong những bài học trên, tôi hướng dẫn học sinh vận dụng kĩ
năng sống đó vào thực tế. Đó là các em phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của người

- Trang 19 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

một cách kịp thời. Mỗi cá nhân phải tự mình ra quyết định cho bản thân; không nên
trông chờ, phụ thuộc vào người khác; mặc dù có thể tham khảo ý kiến của những
người tin cậy trước khi ra quyết định. Để đưa ra quyết định phù hợp, chúng ta cần:
- Xác định vấn đề hoặc tình huống mà chúng ra đang gặp phải.
- Thu thập thông tin về vấn đề hoặc tình huống đó.
- Liệt kê các cách giải quyết vấn đề/ tình huống đó có.
- Hình dung đầy đủ về kết quả sẽ xảy ra nếu chúng ta lựa chọn mỗi phương
án giải quyết.
- Xem xét về suy nghĩ và cảm xúc của bản thân nếu giải quyết theo từng
phương án đó.
- So sánh giữa các phương án để quyết định lựa chọn phương án tối ưu. Kĩ
năng ra quyết định rất cần thiết trong cuộc sống, giúp con người có đựơc sự lựa
chọn phù hợp và kịp thời, đem lại thành công trong cuộc sống. Ngược lai, nếu
không có kĩ năng ra quyết định, con người ta có thể có những quyết định sai lầm
hoặc chậm chễ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, đến công việc và
cuộc sống của bản thân; đồng thời còn có thể ảnh hưởng đến gia đình, bạn bè và
những người có liên quan. Để ra quyết định một cách phù hợp, cần phối hợp với
những KNS khác như: kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng thu
nhập thông tin, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng tư duy sáng tạo…Kĩ năng ra quyết
định là phần rất quan trọng của kĩ năng giải quyết vấn đề.
Ví dụ: Khi dạy Tập làm văn các bài: “Luyện tập làm đơn”; “Làm biên bản
cuộc họp”, “Luyện tập làm biên bản cuộc họp”; “Ôn tập về viết đơn; người giáo
viên cần tổ chức cho các em trao đổi, hợp tác cùng ra một quyết định, hiểu được
trường hợp nào cần lập biên bản; trường hợp nào không cần lập biên bản.
*Kỹ năng giải quyết vấn đề:

thức tuyên dương, khen ngợi các em và việc định hướng cho các em tự trang trí
nhằm phát huy kĩ năng thực hành của học sinh, khích lệ tinh thần sáng tạo của học
sinh…
Giáo viên gợi ý cho học sinh trình bày những nội dung phù hợp với góc môn
học này tùy theo khả năng của các em như các nội dung: phần nét chữ nết người
(trưng bày những bài viết chữ đẹp của các bạn trong lớp hay bài viết đẹp các em
sưu tầm được); phần lời hay ý đẹp (trưng bày những bài viết văn viết hay, sáng tạo
của các bạn trong lớp); phần sưu tầm ( các em trưng bày những bài ca dao, những
câu tục ngữ, mẫu chuyện vui hay những câu chuyện …thể hiện nội dung chủ điểm
môn Tiếng Việt các em đang học – nội dung phần này thường xuyên thay đổi theo
chủ điểm môn học)…
Trong giờ sinh hoạt lớp, giáo viên tăng cường kể cho các em nghe các câu
chuyện cổ tích, câu chuyện trong bài tập đọc, bài thơ,…để qua đó rèn luyện đạo
đức cho các em, giúp các em hoàn thiện mình, dạy các em yêu thương bạn bè, yêu
thương con người.Tạo hứng thú cho các em qua các truyện bằng tranh tùy theo lứa
tuổi, gợi mở tính tò mò, ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở trẻ.
Bên cạnh đó, để rèn kĩ năng tự phục vụ, biết lao động vừa sức, biết trang trí
lớp học xanh - sạch - đẹp, giúp các em yêu trường, yêu lớp hơn, bản thân đã hướng
dẫn các em trồng cây xanh và chăm sóc cây xanh trong lớp hàng ngày.
Giáo viên tuyên truyền các bậc cha mẹ thực hiện dạy các em các kĩ năng
sống cơ bản trong gia đình.
Trước hết, người lớn phải gương mẫu, yêu thương, tôn trọng, đối xử công
bằng với các em và đảm bảo an toàn cho các em. Tạo điều kiện tốt nhất cho các em
vui chơi. Cô giáo, cha mẹ luôn khuyến khích các em nói lên quan điểm của mình,
nói chuyện với các thành viên trong lớp, trong gia đình về cảm giác và về những
lựa chọn của mình, cần giúp các em hiểu rằng nên có thông số để theo đó mà lựa
chọn, cố gắng không chỉ trích các quyết định của các em. Việc này sẽ hình thành kĩ
năng tự kiểm soát bản thân, rèn luyện tính tự tin cho các em khi tham gia các hoạt
động và các buổi thảo luận tại trường sau này.
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

học cũng đã thể hiện một phương pháp, hình thức tổ chức dạy học trong đó. Bởi
vậy, trong quá trình giảng dạy người giáo viên cần phải đưa ra những giải pháp hữu
hiệu nhất để thực hiện và vận dụng các biện pháp phù hợp mang tính lô gich, vừa
nhằm truyền tải kiến thức cho học sinh nhưng đồng thời cũng biết lựa chọn các
hình thức lồng ghép giáo dục kĩ năng sống đan xen trong mỗi bài học sao cho thật
hợp lí. Bởi lẽ mỗi cách lồng ghép trong mỗi bài học giúp các em thể hiện những kĩ
năng sống vừa mang tính mềm mại, nhẹ nhàng những cũng có tác động lớn, thấm
sâu được vào trong suy nghĩ của học sinh mới là điều khó. Từ vấn đề này để giúp
chúng ta hiểu rõ khi thực hiện các giải pháp, biện pháp nêu trên luôn có quan hệ
chặt chẽ với nhau và không thể tách rời nhau. Chúng được thực hiện thường xuyên
liên tục trong các tiết học, buổi học và trong các hoạt động của lớp 5A trong năm
học 2015 - 2016 thuộc trường Tiểu học Trưng Vương, huyện Krông Ana.
d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiêm cứu, phạm vi và
hiệu quả ứng dụng.
Sau một thời gian áp dụng đề tài, tôi đã thu được những kết quả như sau:
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 22 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

Học sinh phấn khởi và hứng thú học tập. Các em luôn có ý thức tự quản và
hoàn thành tốt các nhiệm vụ của mình. Chất lượng học tập của lớp được nâng lên,
hiện tượng học sinh lười học, ỷ lại không còn nữa. Các em chấp hành và tham gia
tất cả các phong trào thi đua của lớp, của trường nhiệt tình có hiệu quả, phát huy
được tinh thần đoàn kết, chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau. Những kĩ năng sống cần thiết
của các em được phát triển rõ rệt: kĩ năng hợp tác, kĩ năng lắng nghe tích cực, kĩ
năng tự học tự rèn, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tổ chức và điều khiển các hoạt động
tập thể, kĩ năng tự nhận thức,… Có được kết quả trên là nhờ sự nỗ lực của bản thân

55,6

Có hình thành kĩ năng
SL
11

%
40,7

Kĩ năng chưa tốt
SL
01

%
3,7

- Mặc dù kết quả đạt được còn khiêm tốn nhưng đây là bước chuyển vượt
bậc đối với học sinh lớp 5 trường tôi. Điều này chứng tỏ đề tài mà tôi đang thực
hiện đã góp phần từng bước hoàn thiện hơn về công tác giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học.
Thông qua khảo nghiệm, giúp giáo viên nắm bắt được một cách chính xác
thực trạng của vấn đề mà đề tài nghiên cứu. Từ đó đưa ra các giải pháp hợp lý nhất
nhằm giải quyết vấn đề, kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện các giải pháp để có
những điều chỉnh hợp lý trong quá trình thực hiện.
Việc phát triển đề tài và áp dụng hiệu quả đối với các đối tượng học sinh tại
đơn vị trường Tiểu học Trưng Vương đã thu được kết quả rất đáng khích lệ và thực
sự có ý nghĩa khoa học, giá trị về kỹ năng sống của học sinh ngày càng tiến bộ rõ
rệt, các em ngày càng chăm ngoan. Tình cảm thầy- trò, bạn bè ngày càng gắn bó và
thân thiện.


Ngoài năm qua lớp tôi chủ nhiệm đạt tập thể lớp xuất sắc của trường, luôn là
một trong những lớp dẫn đầu về các phong trào.
Không có học sinh vi phạm nội quy trường, lớp; học sinh đến trường luôn
đảm bảo an toàn cả trong giờ học lẫn giờ chơi; không có học sinh gây gổ đánh nhau
trong và ngoài nhà trường, không có học sinh bị tai nạn giao thông, ....
100% học sinh lớp đều tích cực tham gia các buổi sinh hoạt tập thể, các buổi
hoạt động ngoài giờ lên lớp.

III. Phần kết luận, kiến nghị
1. Kết luận:
Chúng ta biết rằng giáo dục là một quá trình tác động qua lại, là quá trình
hoạt động và giao lưu trong các mối quan hệ xã hội đa dạng, được tổ chức có mục
đích có kế hoạch của các nhà giáo dục và người được giáo dục để hình thành nhân
Người thực hiện: Ngô Thị Minh

- Trang 24 -


Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

cách hoàn thiện trong nhà trường xã hội chủ nghĩa không những dạy “chữ” mà còn
dạy “người.”
Trong công cuộc đổi mới hiện nay của đất nước ta, khi yếu tố con người
được coi trọng về tiềm năng trí tuệ cùng với sức mạnh tinh thần. Nhân cách của con
người càng được đề cao và phát huy mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực xã hội. Thực tế
hiện nay ngành giáo dục đào tạo dã được nhà nước quan tâm đưa lên quốc sách
hàng đầu thi việc dạy chữ nói chung và việc rèn kĩ năng sống nói riêng là vấn đề
đặc biệt quan trọng. Một nhà hiền triết đã nói “khoa học mà không có hành vi đạo
đức thì chỉ là sự tàn rụi của linh hồn”mà hành vi đạo đức đó chính là kĩ năng sống
của học sinh vì vậy việc thực hiện rèn kĩ năng sống cho học sinh là rất quan trọng


- Trang 25 -