LỜI MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam không ngừng tăng, đó
là một tín hiệu tốt cho Việt Nam, nó khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng và nhà
nước ta. Tuy nhiên bên cạnh đó cũng có nhiều điều đáng quan tâm. Kim ngạch xuất
khẩu của ta không ngừng gia tăng nhưng còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Năng lực cạnh
tranh của các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam còn nhiều yếu kem. Đã đến lúc chúng ta
phải có các giải pháp nhằm nâng cao sức cạnh tranh của các mặt hàng xuất khẩu của
Việt Nam.
Đối với cà phê Việt Nam, tuy diện tích, năng suất và sản lượng không ngừng tăng lên
nhưng chi phí sản xuất trên một đơn vị sản phẩm vẫn cao, chất lượng cà phê còn thấp,
nên giá bán sản phẩm bị giảm, dẫn đến sức cạnh tranh của cà phê Việt Nam trên thị
trường thế giới chưa cao. Việc nghiên cứu hoạt động xuất khẩu và đưa ra các giải pháp
để nâng cao sức cạnh tranh của mặt hàng cà phê Việt Nam trong giai đoạn hiên nay là rất
cần thiết và cấp bách. Chính vì vậy trong thời gian thực tập tại Vụ Xuât Nhập Khẩu-Bộ
Công Thương em lựa chon đề tài làm chuyên đề tốt nghiệp: “Một số giải pháp nhằm
nâng cao sức cạnh tranh của mặt hàng cà phê xuất khẩu của Việt Nam”.
-Mục đích nghiên cứu đề tài : Trên cơ sở phân tích về khả năng cạnh tranh của mặt
hàng cà phê xuất khẩu của Việt Nam từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao sức cạnh
tranh của mặt hàng này trong điều kiện hiện nay.
- Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: Mặt hàng cà phê, cụ thể là nghiên cứu sức cạnh
tranh của cà phê xuất khẩu của Việt Nam trong những năm gần đây.
- Phương pháp nghiên cứu: Chuyên đề có sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
Phương pháp phân tích, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, phương pháp dự
báo và các phương pháp khác.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
1
Ngoài lời mở đầu và kêt luận, chuyên đề được chia làm 2 chương:
Chương 1. Phân tích về khả năng cạnh tranh của mặt hàng cà phê xuất khẩu của Việt
Nam
Chương 2. Giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao sức cạnh tranh của mặt hàng cà phê
xuất khẩu của Việt Nam.

số nước có thị phần lớn như Brazil và gần đây là Việt Nam. Bên canh đó, những cố gắng
hợp tác của các nước xuất khẩu cà phê nhằm điều chỉnh lượng cung ứng không đạt kết
quả mong muốn đã làm giá cà phê ghế giới liên tục dao động, bất lợi cho các nước này.
Năm 1994 và 1995, khi sản lượng cà phê Brazil giảm đột ngột do tác động sương muối
đã làm giá cà phê thế giới tăng mạnh. Những nước xuất khẩu cà phê khác được lợi, kim
ngạnh xuất khẩu tăng. Tại Việt Nam, do lợi nhuận từ trồng cà phê cao, người dân đã
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
3
tăng diện tích trồng bằng nhiều cách khác nhau như phá bỏ các loại cây trồng khác, phá
rừng v.v… để trồng cà phê. Trong nửa cuối thập kỷ 90, diện tích cà phê của Việt Nam
tăng trung bình 23,9%/năm, sản lượng tăng trên 20%/năm; và năm 1994,1995,1996 sản
lượng tăng nhanh nhất với mức độ tăng lần lượt là 48,5%, 45,8% và 33%. Cà phê trở
thành mặt hàng nông sản xuất khẩu quan trọng thứ hai (sau gạo) của Việt Nam, năm
2006 kim ngạch xuất khẩu lần đầu vựơt 1 tỷ USD, năm 2007 kim ngạch đã vượt mức 1,5
tỷ USD.
Nghề trồng cà phê ở Việt Nam là một nguồn thu nhập cho một nhóm đông dân cư ở
nông thôn, trung du và miền núi. Cà phê đã tạo việc làm cho hơn 600.000 nông dân và số
người có cuộc sống liên quan tới cà phê trên 1 triệu người.
Năm 2007 là năm đặc biệt thành công đối với ngành cà phê của nước ta với lượng cà
phê xuất khẩu đạt 1.209 nghìn tấn và kim ngạch đạt 1,88 tỷ USD, tăng 23,32% về lượng
và tăng 54,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2006 (mức kỷ lục về lượng và trị giá). Tuy
nhiên, sản xuất cà phê của Việt Nam vẫn ở trong quy mô nhỏ lẻ, các doanh nghiệp chưa
chú trọng đến kỹ thuật mà chỉ quan tâm tới khâu chế biến và tiêu thụ. Hiện nay, nước ta
có gần 490 nghìn hécta đất trồng cà phê (trong đó Tây Nguyên chiếm tới 90% diện tích
đất trồng với 439 nghìn hécta) với năng suất gần 1,7 tấn/ha, sản lượng bình quân mỗi
năm gần 1 triệu tấn. Sản phẩm chủ yếu là cà phê nhân xuất khẩu, cà phê rang xay và cà
phê hoà tan. Cà phê xuất khẩu chiếm tới 90% cà phê của cả của nước. Với lợi thế về khí
hậu, chất lượng giống và chi phí vận chuyển, song có đến 95% sản lượng cà phê là sản
xuất ở quy mô nhỏ, trên 80% số nông trại có diện tích dưới 2 hécta, hộ lớn nhất cũng chỉ
đạt 5 hécta và hộ thấp nhất chỉ là 2 -3 sào/hộ, đó là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình

nghiệp của các tỉnh Tây Nguyên. Thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn
đầu tư hàng chục tỷ đồng mua sắm trang thiết bị chế biến hiện đại, nhằm từng bước nâng
cao chất lượng cà phê xuất khẩu. Tuy nhiên, đó mới chỉ là điều kiện cần.
Một số cán bộ đại diện cho các công ty sản xuất, kinh doanh cà phê ở Đắk Lắk cho
rằng: Đầu tư công nghệ chế biến là điều cần thiết, nhưng người nông dân trực tiếp sản
xuất mới đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao chất lượng cà phê.Họ là người trực
tiếp làm ra sản phẩm từ khâu thu hoạch đến bảo quản, chế biến. Thế nhưng, chính những
hạn chế trong nhận thức cộng với trình độ canh tác lạc hậu, thói quen chăm sóc, thu hái
bừa bãi, không theo quy trình của nông dân đang là rào cản khiến chất lượng càphê Việt
Nam luôn bị đánh giá thấp. Tư tưởng “ăn xổi ở thì” đã khiến người sản xuất vô tình
đánh mất lợi nhuận của chính mình.Họ không hề quan tâm đến chất lượng sản phẩm ra
sao mà chỉ chú tâm đến việc giá cả thị trường dao động thế nào. Thậm chí nhiều người
còn cho rằng: “ Việc đó đã có các đơn vị xuất khẩu lo, miễn sao bán được giá là vui rồi”.
Theo Trung tâm Nghiên cứu và Kiểm nghiệm cà phê (CAFECONTROL), chất lượng
cà phê do người nông dân sản xuất ra rất thấp so với tiêu chuẩn xuất khẩu. Tỷ lệ hạt đen,
hạt mốc quá cao, đó là chưa kể có nhiều mùi lạ xuất hiện do phơi sấy không đảm bảo,
mùi hóa chất sản sinh trong quá trình chế biến. Thực trạng thu hoạch cà phê cũng là điều
đáng lo ngại, khi tình trạng “vơ tuôt” quả xanh, quả chín vẫn diễn ra phổ biến; thậm chí
tỷ lệ quả xanh khi thu hái còn chiếm tới 50-70%.
Nguyên nhân của thực trạng trên là do người nông dân thường thu hoạch sớm (trước
Tết Nguyên đán), điều này đã làm dịch chuyển lịch thời vụ về gần mùa mưa, khiến hạt
càphê bị đen, mốc, sản lượng giảm, mất đi hương vị đích thực. Chính vì vậy, nhiều nhà
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
6
nhập khẩu e ngại khi mua cà phê Việt Nam, mặc dù vẫn công nhận hương vị thuộc loại
hàng đầu thế giới. Đã đến lúc người nông dân phải thực sự thấy rõ việc nâng cao chất
lượng sản phẩm là yêu cầu cấp bách, không thể phó mặc cho doanh nghiệp hoặc trông
chờ vào sự ăn may như lâu nay. Tuy nhiên, để khuyến khích nông dân thay đổi phương
thức sản xuất, từ bỏ cách làm ăn cũ, các doanh nghiệp xuất khẩu cần có những bước đi
đồng hành trong việc đề ra chính sách thu mua hợp lý, không nên đánh đồng mọi sản

1800
2000
2003 2004 2005 2006 2007 3 thang
2008
Khối lượng
(Nghìn tấn)
Trị giá
(Triệu USD)
Nguồn : Vụ xuất nhập khẩu -Bộ Công Thương
1.2.2. Thị trường xuất khẩu.
Về thị trường xuất khẩu: Việt Nam đã mở rộng thị trường xuất khẩu sang nhiều nước
trên thế giới như Đức, Mỹ, Anh, Bỉ, Tây Ba Nha, Italia, Nhật Bản.
Thị trường nhập khẩu cà phê chính của Việt Nam ngày càng được mở rộng. Đặc biệt
là một số nước sản xuất cà phê ở Châu Mỹ La tinh cũng mua cà phê Việt Nam như:
Ecuador: 18.492 tấn, Mỹ: 87.932 tấn. Tiếp theo là Ý, Ba Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản,
Anh, Bỉ và Pháp. Đó là 10 nước hàng đầu trong vụ cà phê 2005/06. Trong nội khối các
nước ASEAN, Philippines nhập khẩu cà phê Việt Nam với số lượng 16.547 tấn;
Malaysia 12.367 tấn; Singapore 5.690 tấn và Indonesia 806 tấn. Với thị trường Trung
Quốc, số lượng nhập khẩu cà phê Việt Nam vẫn duy trì ổn định ở mức 12.865 tấn. .
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
8
Với thị trường Nga và Đông Âu, Nga nhập của Việt Nam 14.175 tấn; Romania 7567
tấn; Bulgaria 5343 tấn; Slovenya 3417 tấn; Estonia 3.199 tấn; Cộng hoà Czech 3064 tấn;
Gruzia 1875 tấn; Hungary 1787 tấn; Yugoslavia 1684,6 tấn; Slovakia 326,4 tấn; Ucraina
153 tấn; Latvia 216,5 tấn; Armenia 38, 4 tấn. Đây là dấu hiệu đáng mừng cho ngành cà
phê xuất khẩu Việt Nam.
Cà phê của Việt Nam xuất khẩu sang hơn 40 nước trên thế giới. Chỉ tính riêng hai thị
trường lớn nhất là Đức và Mỹ đã chiếm tới hơn 25% kim nghạch xuất khẩu, bảy thị
trường lớn chiếm hơn 50% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam (năm 2007)
Một số thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam năm 2007

giá trị thương phẩm không cao. Trong khi đó thế giới lại ưa chuộng loại cà phê Arabica
có hương vị thơm ngon hơn.
Chủng loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam chưa phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của
thị trường thế giới. Hiện nay, thị trường thế giới có nhu cầu lớn về cà phê Arabica chiếm
70-80% nhu cầu cà phê hàng năm), trong khi đó 65% diện tích, chiếm hơn 90 % sản
lựơng cà phê ở Việt Nam lại là cà phê Rubusta. Xuất khẩu cà phê của Việt Nam chủ yếu
là cà phê Robusta (hơn 90%) với giá trị thương phẩm không cao. Việt Nam là nước xuất
khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới (hơn 10% lượng cà phê xuất khẩu của thê giới), với cà
phê vối thì nước ta là nước xuất khẩu lớn nhất thê giới với hơn 40% sản lượng xuất khẩu
của toàn thế giới. Vì vậy, trong thời gian tới chuyển đổi cơ cấu cà phê là vấn đề bức xúc
cho việc sản xuất cà phê và xuất khẩu cà phê của Việt Nam.
Số liệu Các loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam niên vụ 2005/06
STT Loại cà phê Khối lượng (tấn) Trị giá (USD)
1 Nhân sống 785,146,773 837,771,354
2 Hoà tan 869,705 2,770,341
3 Khác 8,890 92,996
Tổng 786,025,368 840,634,691
Nguồn : Vụ xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương
1.2.4. Những thuận lợi và khó khăn trong hoạt động xuất khẩu cà phê.
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
10
Hoạt động xuất khẩu cà phê của Việt Nam phụ thuộc vào nhiều yếu tố như : nguồn
cung cà phê, thị trường, cầu cà phê thế giới.
Hiện nay Việt Nam có gần 490 nghìn ha cà phê được phân bố chủ yếu ở các tỉnh Tây
Nguyên (hơn 90% diện tích). Đã là một điều kiện thuận lợi cho chúng ta có thể đảm bảo
nguồn cung cà phê cho hoạt động xuất khẩu. Cũng như nhiều loại cây trồng khác thì việc
sản xuất cà phê cũng phụ thuộc lớn vào điều kiện thời tiết, gặp năm thời tiết không thuận
lợi thì không thể đảm bảo đủ lượng cà phê xuất khẩu, khó duy trì mức sản lượng xuất
khẩu ổn định. Tuy nhiên năm được mùa thì cà phê xuất khẩu lại phải đối mặt với một
thực trạng là giá cà phê xuống thấp do cung lớn hơn cầu.

gây nhiều khó khăn cho người vay.
Một điều nữa là vấn đề đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn nhanh nhưng chưa tương
xứng, mặc dù trong 10 năm qua, nguồn vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng như giao thông,
truyền thông, thuỷ lợi, điện… đã có những chuyển biến đáng kể. Ví dụ như đường giao
thông kém sẽ làm tăng chi phí vận chuyển, giảm giá thu mua tại các điểm thu mua cà
phê khác nhau, đặc biệt là tại các vùng sâu, vùng xa, đường càng xấu thì giá càng thấp.
Chi phí sử dụng mạng Internet hiện nay ở nước ta vẫn còn cao hơn các nước trong khu
vực.
Hệ thống kiểm tra, giám sát tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm còn yếu kém và lạc hậu.
Các nước có mức tiêu thụ cà phê lớn coi trọng vấn đề kiểm tra và giám sát chất lượng,
xuất xứ và thương hiệu của hàng hoá, trong khi ở Việt Nam hoạt động này chưa được
chú trọng đối với ngành cà phê từ sản xuất đến xuất khẩu. Hiện tượng bán hàng giả dưới
tên các thương hiệu cà phê nổi tiếng có xu hướng tăng lên trong thời gian gần đây. Điều
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
12