1 B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp.HCM LÊ TH MNG LOAN GIÁ TR HP LÝ NH HNG N S CÂN BNG GIA  TIN CY VÀ
THÍCH HP CÁC THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CA CÁC
CÔNG TY TI VIT NAM LUN VN THC S KINH T
TP.H Chí Minh – Nm 2013 TP.H Chí Minh – Nm 2013
3
LI CM N

Li đu tiên, tôi xin gi li cm n chân thành và lòng bit n sâu sc
nht đn PGS.TS Mai Th Hoàng Minh, ngi đã tn tình hng dn tôi
trong sut quá trình thc hin lun vn.
Tôi cng xin cm n các Anh/Ch đã đóng góp ý kin và giúp tôi thu
thp tài liu cho lun vn này.
Li cui cùng, tôi xin cm n M và cm n Gia đình đã ht sc ng h
và đng viên tôi trong sut thi gian làm lun vn.
Xin chân thành cm n!
TP. H Chí Minh, tháng 07/2013

Lê Th Mng Loan


M đu 1
Chng 1: Nhng vn đ c bn v giá tr hp lý 11
1.1 .Các mô hình đnh giá 11
1.1.1 .K toán giá gc 11
1.1.2 K toán giá theo mc giá chung 12
1.1.3 K toán giá hin hành 13
1.1.4 K toán giá đu ra 13
1.1. S hình thành giá tr hp lý 14
1.2.1. S hình thành k toán giá tr hp lý 14
1.2.2. Khái nim giá tr hp lý 16
1.2. Nhng ni dung liên quan đn giá tr hp lý 18
1.3.1. Xác đnh giá tr hp lý 18
1.3.1.1 i tng đnh giá 19
1.3.1.2 Th trng giao dch 22
1.3.1.3 Các bên tham gia th trng 23
1.3.1.4 D liu đu vào 23
1.3.1.5 Các phng pháp đnh giá 25
1.3.2. Vn đ áp dng k toán giá tr hp lý 27
1.3.3. Công b thông tin 28
1.3.4. Tác đng ca chun mc k toán quc t IFRs 13- o lng giá tr
hp lý đn các chun mc đã ban hành. 30
1.4. Các trng hp s dng giá tr hp lý 30
1.5. Các yêu cu đc đim cht lng đi vi báo cáo tài chính 32
1.6. Lý thuyt t chc và thông tin bt cân xng 35
1.7. Kinh nghim ca mt s nc khi áp dng k toán giá tr hp lý 35
1.7.1. Kinh nghim ca M 35
1.7.2. Kinh nghim ca Malaysia 40
1.8. Bài hc kinh nghim rút ra cho Vit Nam 42
6


7

3.2.1.2.2. Các khái nim liên quan đn giá tr hp lý 66
3.2.1.2.3. Phng pháp xác đnh giá tr hp lý 68
3.2.1.4. Công b thông tin v giá tr hp lý 68
3.2.1.5. B sung giá tr hp lý vào chun mc chung (VAS 01)69
3.2.1.6. iu chnh các chun mc hin hành 70
3.2.2. V lâu dài 71
3.2.2.1. Ban hành chun mc v công c tài chính 71
3.2.2.2. Hoàn thin chun mc bt đng sn đu t 78
3.2.2.3. Ban hành chun mc k toán giá tr hp lý 79
3.2.2.4. Minh bch thông tin kinh doanh 80
Kt lun 82 8

DANH MC CÁC T VIT TT

APB: Acounting Principles Board
y Ban nguyên tc k toán
IAS: International Accounting Standard
Chun mc k toán quc t
FAS: Financial Accounting Standard

DANH MC BNG BIU

Bng 1.1: Các bc đo lng giá tr hp lý
Bng 1.2: Cách thc công ty xác đnh giá tr hp lý cho n phi tr và công c tài
chính mà công ty s hu
Bng 1.3: Xác đnh giá tr hp lý da vào d liu đu vào
Bng 1.4: Phng pháp chn k thut đnh giá
Bng 1.5: Công b thông tin đo lng giá tr hp lý
Bng 1.6: Khuôn mu lý thuyt chung IASB nhng đc đim cht lng tác đng
đn thông tin hu ích
Bng 2.1: Kim tra mc đ tng quan trong tng th
Bng 2.2: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhà đu t
Bng 2.3: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên k toán
Bng 2.4: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên kim toán
Bng 2.5: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên ngân hàng
11

M U
1.S cn thit ca đ tài
Nhiu nm qua, th gii đã chng kin s hi nhp quc t cao trong tt c lnh vc.
Các nhà đu t không ch đu t trong nc mà đã vn đu t ra các nc khác
trên toàn th gii. Ngoài khó khn v rào cn pháp lý khi đu t ra nc ngoài thì
h cng đi mt vi khó khn v nhng qui đnh trong k toán. Chính s tr ngi
này làm cho các nhà đu t khó tip cn vi báo cáo tài ca nc s ti. Nm bt
nhng vng mc trên thì h thng k toán các nc dn hi t tin đn s dng
mt h thng chung ca quc t. Các chun mc báo cáo tài chính k toán hin nay
ban hành chuyn theo khuynh hng s dng giá tr hp lý nhiu hn trong các
chun mc. Thut ng “giá tr hp lý” xut hin rt lâu trong các chun mc quc
t cng nh chun mc k toán riêng ca các nc. Mc dù, ti Vit Nam giá tr
hp lý cng đc qui đnh trong chun mc k toán nhiu nm qua. Tuy nhiên, nó
vn còn khá mi m đi vi c ngi làm k toán ln nhà đu t. Chính lí do này
mà tôi chn đ tài: “GIÁ TR HP LÝ NH HNG N S CÂN BNG
GIA  TIN CY VÀ THÍCH HP CÁC THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CA CÁC CÔNG TY TI VIT NAM” đ làm đ tài lun vn
thc s ca mình.
2.Mc tiêu nghiên cu
Thông qua tip cn chun mc k toán quc t và Vit Nam v giá tr hp lý, t đó

Bài báo mô t vic Enron s dng và lm dng d liu cp 3 trong các hp đng
nng lng, hp đng hàng hóa. ng thi, lý do ti sao h thng kim soát ni b
và kim toán đc lp không phát hin đc.
Thông qua nhng phân tích trên cho thy quan đim ca Benston: Báo cáo tài
chính có th b phn ánh không đúng thc trng công ty nu nh công ty s dng
giá tr hp lý đ đnh giá tài sn công ty mà lm dng vic s dng d liu cp 3.
ng thi, cng ch ra rng vi h thng kim soát ni b yu kém không phát hin
ra các sai sót trng yu hoc là có s thông đng vi các kim toán đc lp đã l đi
các thông tin có “ri ro cao”.
13

Mc dù, ông cho rng vic xác đnh k toán giá tr hp lý có ngun gc ni b da
trên các k thut đnh giá và các c tính không đáng tin cy. Nhng cha đa các
gii pháp nhm hn ch hoc ci thin tình hung trên.
Quan đim th 2:
S dch chuyn hp lý: Khuynh hng dch chuyn đn giá tr hp lý

Nishan Perera nghiên cu và nhn xét: Báo cáo tài chính cung cp thông tin cho
ni b ca doanh nghip cng nh các nhà đu t. Nó chính là bc nh ca doanh
nghip nhng đôi khi bc nh này quá phc tp đi vi ngi s dng. Bài báo d
đoán xu hng s dng giá tr hp lý. Tác gi cho rng: minh bch thông tin không
phi là ý tng hoàn toàn mi nhng nh hng ca nó s ch phát trin trong
tng lai. Mt khác, bài vit cng trình bày khái nim ca giá tr hp lý và ch ra s
m h trong đnh ngha cùng vi s phc tp ca các phng pháp đo lng.
Nhng nguyên tc k toán đc tha nhn chung cho rng khi có nhng tài sn
gim giá trong thi gian dài thì công ty s ghi gim gía tr tài sn, còn khi gia tng
giá tr thì công ty không ghi nhn trên bng cân đi k toán, điu này có ngha là
công ty có c s đ nhn thy tài sn gia tng giá tr nhng ngi khác k c nhà
đu t li không nhìn thy vn đ này.
Mt s di chuyn đn giá tr hp lý: Ngi làm k toán nhn thy vic làm trên là

lý. ng thi, nhng thay đi khi s dng k toán giá tr hp lý cho c nhà đu t
cng nh ngi s dng báo cáo tài chính nói chung. Có rt nhiu điu lo lng khi
s dng k toán giá tr hp lý: Các c tính rt là khó đt đc, các gi thuyt hành
vi th trng có th tác đng đn công ty, giá tr thay đi liên tc yêu cu phi tái
đnh giá cùng vi tuân th các quy đnh có th là áp lc lên các ngun lc ca công
ty. Báo cáo tài chính phi liên tc thay đi đ phn ánh tình hình tài chính ca công
ty, phn ánh giá tr thc s. Ngi s dng báo cáo tài chính phi đc chi tit hn
trc đây ch xem thu nhp ròng, các t s. Vì các nghiên cu liên quan s đánh giá
sc mnh công ty trong tng lai dài. Và phn ng nhà đu t s da trên s thay
đi giá tr hp lý ca các tài sn.
15

Nói chung, tác gi bài báo đa ra nhng u đim cng nh nhng thách thc đi
vi k toán giá tr hp lý nhng cha có nhng đ xut nhm hn ch nhng khó
khn và thách thc này.
Quan đim th 3:
Khng hong k toán giá tr hp lý: Góc nhìn rõ ràng hn nhng tranh cãi gn
đây v giá tr hp lý

Christian Laux và Leuz tóm lc có 4 vn đ gây tranh cãi gn đây v k toán giá tr
hp lý:
 Th nht, có quá nhiu tranh cãi v giá tr hp lý chng hn, giá tr
hp lý có gì mi và khác vi giá gc cng nh nhng quan đim khác nhau
v mc đích ca giá tr hp lý.
 Th hai, có mi quan tâm ln v vic ghi nhn giá tr ca các tài sn
theo giá th trng trong thi k khng hong tài chính. Bi vì, chúng tôi
thy rng có mi quan h gia nguyên tc và nhng quy đnh cng nh
nhng nhà qun lý và các nhà đu t quan tâm đn phn ng ca th trng
trong ngn hn. Vn đ này không th gii quyt thông qua h thng k toán.
Chúng có th gii quyt mt cách hp lý hn thông qua điu nhng quy c

Thông qua bài phân tích, Christian Laux và Leuz giúp ngi đc khái quát v giá
tr hp lý: khái nim, d liu dùng đ đo lng giá tr hp lý. Bên cnh đó, bài báo
cng nhn thy s không nht quán khi s dng giá tr hp lý c IFRs và GAAP
US. Hai nhà phân tích cng bàn lun v nhng nhc đim ca giá gc và giá hp
lý và cho rng cn có gii pháp thay th; gii pháp thay th s ph thuc vào tài sn.
Bài vit cng nhn ra khó khn trong thc t khi s dng d liu  mc 3; mc dù
chun mc có quy đnh c th nhng tht là khó khn đ xác đnh tình hung nào
cho phép có nhng sai lch so vi giá th trng; tình hung nào nó b li dng bi
chính ngi qun lý nhm gim tn tht. Bên cnh đó, h cng đánh giá nhng khó
khn cho các nhà lp pháp: Bt cân xng thông tin làm cho ngi qun lý có thông
tin tt hn nhân viên kim toán và SEC. Do đó, ngi làm lut không bit khi nào
cn có nhng phn ng linh hot và tình hung nào hn ch nhng phn ng linh
17

hot. Giá th trng dù xác đnh d dàng nhng rt khó đ thc thi. Do đó, giá tr
hp lý coi nh là mt gii pháp nhm gim bt bt cân xng thông tin. S khng
hong tài chính có th do các ngân hàng không đa các tài sn vào đnh giá theo cp
đ 3 nên dn đn hiu ng lây lan. Và khi nào còn kin tng v giá tr hp lý thì khi
đó các nhà lp pháp s không ngng phi hoàn thin khung pháp lý.
Nhng tranh cãi liên quan đn k toán giá tr hp lý theo 2 ông thì có th gii
quyt bng cách minh bch thông tin trên báo cáo tài chính. Nhng câu hi đt ra
thì liu công b thông tin hay minh bch thông tin có li hay có hi?. Bi vì, mt
nghiên cu ca KPMG khi mt s ngân hàng công b các công c tài chính vào
nm 2007 là mt trong nhng nguyên nhân gây khng hong 2008. Nhà đu t phn
ng nh th nào vi nhng thông tin khi minh bch, h phn ng ra sao thì vn
cha đc gii quyt.
Quan đim th 4:
Tính thích hp và đáng tin cy ca k toán giá tr hp lý trong h thng chun
mc báo cáo tài chính quc t
TS. Nguyn Th Lc tóm lc li quá trình hình thành đnh ngha k toán giá tr

k toán giá gc trong ghi nhn doanh thu và chi phí trong khi đó cho phép ghi nhn
giá hp lý cho mt s điu chnh. Kt qu là bng cân đi k toán khó mà phn ánh
giá tr tài sn, n theo giá tr hp lý, cng nh báo cáo thu nhp cng khó phn ánh
khon thu nhp chc chn khi có nhng điu chnh theo giá tr hp lý. Mc tiêu
quan trng ca k toán giá tr hp lý là cung cp thông tin hu ích cho nhà đu t.
H thng k toán hin hành đang thu hp khong cách mong đi. Nhà thit lp lut
pháp nên gn vi mô hình truyn thng nhng phi gim bt các c tính không
chc v giá tr hp lý. Các d liu quan sát và các thông tin tt nht nên công b.
Trong khi đó các nhà đu t khôn ngoan khi s dng báo cáo tài chính đ quyt
đnh cn có s thn trng cao.
Vi quan đim k tha các nghiên cu trên, lun vn s trình bày các vn đ:
 Quá trình hình thành chun mc k toán quc t v giá tr hp lý.
 Kinh nghim ca mt s nc khi áp dng k toán giá tr hp lý.
19

 Tìm hiu lý thuyt t chc dn đn thông tin bt cân xng là mt
trong nhng nguyên nhân hình thành nên giá tr hp lý nhm gim bt cân
xng thông tin.
 Các đc đim cht lng ca báo cáo tài chính c th, là tính thích
hp và đáng tin cy.
 Giá tr hp lý hình thành  Vit Nam.
 Xem xét giá tr hp lý đã ban hành trong mt s chun mc k toán
Vit Nam.
 Kho sát mc đ s dng k toán giá tr hp lý  Vit Nam thông qua
thu thp báo cáo tài chính ca các công ty niêm yt trên s giao dch TP.
HCM nm 2012.
 ng thi, kho sát nhà đu t trên th trng chng khoán, nhà cho
vay và c k toán (ngi lp báo cáo tài chính) v tính đáng tin cy và thích
hp ca nhng khon mc trình bày trên báo cáo tài chính theo giá tr hp lý.
 Trên c s các đánh giá trên lun vn s đa ra các kin ngh nhm s

1.3. Các mô hình đnh giá
K toán đòi hi các giao dch phi đc ghi nhn bng đn v tin t, do đó các
khon mc trên báo cáo tài chính phi đc đnh giá: “nh giá là đo lng các
giao dch bng đn v tin t” (V Hu c, 2010, trang 28). Vn đ đnh giá là
mt vn đ đang đc tranh cãi rt nhiu không ch nhng ngi làm k toán, các
nhà lp quy k toán mà còn gây chú ý ca nhà lãnh đo các nc. Bi l, đnh giá
làm nh hng đn li nhun, tình hình tài chính ca mt công ty. c bit, trong
bi cnh khng hong kinh t toàn cu, mi ngi đ li lên h thng đnh giá gây
tng trng kinh t quá nhanh và kt thúc bi khng hong kinh t toàn cu. Trong
lch s phát trin ca k toán có rt nhiu loi giá cùng tn ti bao gm: k toán giá
gc, k toán theo mc giá chung, k tóan giá hin hành, k toán giá đu ra…
1.1.5 K toán giá gc
K toán giá gc da trên giá mua vào quá kh đ ghi nhn các giao dch và lp báo
cáo tài chính. Giá gc là toàn b chi phí mà doanh nghip b ra đ có đc tài sn
tính đn trng thái sn sàng s dng.
 u đim:
i vi ch s hu và ch n thì k toán giá gc giúp ngi đc đánh giá nng lc
qun lý cng nh trách nhim gii trình ca ngi qun lý. So vi các phng pháp
đo lng khác, giá gc đc cho là khách quan nên đm bo đc đc tính đáng tin
cy ca thông tin trên báo cáo tài chính. Mt khác, đo lng theo giá gc s đ li
nhng du vt cho các kim toán giúp h thc hin các cuc kim toán d dàng
hn.
 Nhc đim:
K toán giá gc ra đi t lúc ghi s kép Pacioli và ti ngày nay vn còn đc s
dng. Tuy nhiên, k toán giá gc cng bc l nhng nhc đim nht đnh. K toán
giá gc phn ánh s tng trng ca tài sn thun theo đng tin danh ngha, không
phn ánh tài sn thun theo sc mua ca đng tin. Do đó, dn đn nhà qun lý có
th sai lm trong chia c tc, tc chia c tc nhiu hn lãi thc ca công ty. Mt
22


phát cng khác nhau. Mt khác, vic phân loi khon mc là tin t và phi tin t
đôi khi gp khó khn.
1.1.7 K toán giá hin hành
K toán giá hin hành dùng giá hin hành hay còn gi là giá thay th đ lp báo
cáo tài chính và xác đnh li nhun.
 u đim:
Vic lp báo cáo tài chính da trên giá đu ra giúp cho nhà qun lý xác đnh đc
lãi t hot đng kinh doanh, lãi/l do nm gi đã thc hin và lãi/l do nm gi
cha thc hin.
 Nhc đim:
i vi các tài sn dài hn nh máy móc, ch yu phc v cho hot đng sn xut
kinh doanh nên vic tng giá ca các tài sn này không có ý ngha gì đi vi doanh
nghip. Mt khác, có mt s tài sn không phi lúc nào cng có th trng đ xác
đnh giá tr ca chúng.
1.1.8 K toán giá đu ra
K toán giá đu ra da trên giá bán trên th trng đ đo lng và đánh giá tình
hình tài chính cng nh kt qu hot đng ca doanh nghip.
 u đim:
K toán giá đu ra do da trên giá th trng nên thích hp vi tt c các đi tng
trong vic ra quyt đnh.
 Nhc đim:
K toán giá đu ra s dng tin đ đnh giá trong trao đi đ đnh giá. Trong khi,
mt b phn tài sn ca doanh nghip là s dng đ hot đng. K toán giá đu ra là
tin đ ra đi mt loi giá mi “giá hp lý”. Gic m ca các nhà kinh t là giá tr
hp lý ca tài sn tr đi giá tr hp lý ca n phi tr s bng vi giá tr hin hành
ca vn ch s hu nu nh vn ch s hu đc bán trong th trng m. Nhng
đây vn ch là gic m không bao gi tr thành s tht bi l không phi d dàng gì
c tính đc giá tr hp lý cho tt c các khon mc trên báo cáo tài chính. Bên
cnh đó, mt s khon mc nh chi phí nghiên cu phát trin, k nng ca ngi
24


1
Omiros Georgiou và Lisa Jack, 2011. In pursuit of legitimacy: a history behind fair value accounting, 251-
326 pp.
25

1973, APB 29 “k toán các giao dch phi tin t” đã đa ra trin vng trình bày
giá tr hp lý cho nhng giao dch phi tin t. Cui nhng thp niên 1970, FAS
15 “k toán dành cho ch n và khách n đ tái cu trúc n xu” đã đa ra khái
nim giá tr hp lý.
Sang đn thp niên 1980, đo lng giá tr hp lý cng đc trình bày trong k
toán các qu. Chun mc k toán quc t trong thi gian này cng ban hành
nhiu chun mc có đ cp đn giá tr hp lý nh: IAS 16 “Bt đng sn, nhà
xng và máy móc thit b”, IAS 17 “thuê tài sn”…
Giai đon 1990–2005: Giai đon phát trin ca giá tr hp lý
2

Trong sut thp niên 1990, chng kin s bùng n ca thng mi internet toàn
cu, quá trình hp nht doanh nghip din ra mnh m. Ti Hoa k, APB 16
“Hp nht kinh doanh” đc cp nht đ ghi nhn li th thng mi trong quá
trình hp nht cho nhng tài sn vô hình. Nm 1991, FAS 107 “công b giá tr
hp lý cho công c phái sinh” yêu cu công b giá tr hp lý ca các công c
phái sinh. Nm 1999, FAS 115 “k toán cho chng khoán n và chng khoán
vn”, yêu cu giá tr hp lý là tiêu chun đo lng cho nhiu loi chng khoán
n và chng khoán vn.
Nm 2000, FAS gii thiu FAS 133 “k toán công c phái sinh và bo him ri
ro” yêu cu ghi nhn các công c phái sinh theo giá tr hp lý. Vi s gia tng
ca nn kinh t toàn cu và ngày càng tng các doanh nghip xuyên quc gia,
nhà đu t và ngi s dng khác đòi hi có b tiêu chun chung cho thông tin
tài chính. Ngày 29/6/2001 y ban chun mc k toán Hoa k (FASB) phát hành